Prezydent Federacji Rosyjskiej Władimir Putin wraz z końcem listopada podpisał nową koncepcję polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej 1 . W porównaniu do poprzedniej koncepcji z 2013 r. bardziej skupia się przeciwdziałaniu zagrożeniom oraz kwestiach dotyczących bezpieczeństwa. Dokument wskazuje na zmniejszającą się rolę Zachodu. Negatywnie postrzega rozszerzenie NATO, przenoszenie infrastruktury wojskowej Sojuszu bliżej granic Rosji i eskalację operacji wojskowych organizacji. Z dokumentu przebrzmiewa konstatacja, że ład światowy jest w stanie chaosu, tworzy się na nowo, przemieszczając się kierunku Azji, a Rosja jest kluczowym graczem, który ten ład może ustabilizować z pomocą Zachodu (głównie USA) lub Azji (głównie Chin). W dokumencie Rosja określana jest jako,,najbardziej wpływowe centrum współczesnego świata”.
Rosja potwierdza wspieranie polityki umacniania pokoju międzynarodowego, globalnego bezpieczeństwa i stabilności w celu promowania sprawiedliwego i demokratycznego systemu międzynarodowego opartego na rozwiązywaniu problemów międzynarodowych, na zasadzie prawa międzynarodowego, przede wszystkim Karcie Narodów Zjednoczonych. Co ciekawe rosyjska koncepcja bardzo często odwołuje się do poszanowania powyższych wartości, kreując się na państwo praworządne i dążące do pokojowego rozstrzygania sporów. Po wydarzeniach na Krymie i wschodzie Ukrainy należy je uznać jedynie za propagandowy slogan, w który wierzy chyba tylko społeczeństwo rosyjskie oraz sojusznicy Moskwy.
W nowej Koncepcji kwestie dotyczące Bliskiego Wschodu wymieniane są dopiero jako przedostatnie (przed Ameryką Łacińską), po sprawach dotyczących Stanów Zjednoczonych, Arktyki, państwach regionu Azji Południowo-Wschodniej. Nie oznacza to jednak o mniejszej wadze tego regionu dla Rosji.
Sześć obszernych punktów (92-97) dotyczy Bliskiego Wschodu. Pierwszy z nich mówi o dalszym wspieraniu sytuacji na Bliskim Wschodzie i Afryce Północnej, walce z terroryzmem, współpracy dyplomatycznej w oparciu o szacunek dla suwerenności, integralności terytorialnej i decydowaniu o swoim losie państw regionu bez integracji z zewnątrz. Dodatkowo jako stały członek Rady Bezpieczeństwa ONZ i Kwartetu madryckiego (zwanym także Kwartetem bliskowschodnim), będzie dążyła do rozwiązania konfliktu arabsko-izraelskiego. Ta ostatnia kwestia może być, kolejnym obok problemu syryjskiego, miejscem spotkań i pertraktacji USA i Rosji, tym bardziej, że Trump zapowiedział rozwiązanie tego palącego konfliktu.
Kolejne dwa punkt dotyczą Syrii i Iranu. Potwierdzają w nim swoją przychylność, co do
,,jedności, niezależności i integralności terytorialnej Syryjskiej Republiki Arabskiej jako świeckiego, demokratycznego i pluralistycznego państwa” gdzie wszystkie grupy etniczne i religijne ,,będą żyć w pokoju i bezpieczeństwie oraz mają równe prawa i szanse”. Moskwa utrzymuje więc, wspieraną przez Putina, koncepcję przyszłości Syrii, w której Assad i jego reżim, dalej gra pierwsze skrzypce w całej Syrii (choć nie można wykluczyć federalizacji Syrii na warunkach Kremla).
Jeśli chodzi o Iran, Rosja potwierdza dalszy ,,wszechstronny rozwój współpracy z Islamską Republiką Iranu”, oraz dalsze uregulowanie kwestii irańskiego programu nuklearnego na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 2231 z dnia 20 lipca 2015 r. Wyżej wskazana ,,wszechstronność współpracy” oznacza w prawdopodobnie wspólne lub co najmniej sojusznicze działania w Syrii, sprzedaż broni do Iranu oraz zwiększenie wymiany gospodarczej. Iran po unormowaniu sprawy programu nuklearnego stał się chłonnym rynkiem dla innych gospodarek, co jest też szansą dla Rosji, będącej w stagnacji z powodu m.in. sankcji Zachodu.
Moskwa stara się zwiększyć oddziaływanie na region MENA3 za pośrednictwem instytucji z tego regionu kontynuując ,,dialog strategiczny” z Radą Współpracy Zatoki Perskiej oraz wykorzystując uczestnictwo w randze obserwatora Organizacja Współpracy Islamskiej.
Punkt 97 dotyczył Afganistanu. Niestabilność oraz opuszczanie kontyngentów wojskowych państw Zachodu z tego państwa stanowi ,,poważne zagrożenie” dla bezpieczeństwa Rosji oraz członków Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP). Moskwa razem z Afganistanem, zainteresowanymi państwami oraz organizacjami zarówno międzynarodowymi i regionalnymi (m.in. ONZ, WNP, OUBZ5, SOW6), ma dążyć do rozwiązania problemów tego kraju. Fakt zwrócenia uwagi przez Rosję w oddzielnym punkcie, także na Afganistan pokazuje, że Moskwa chętnie widziałaby to państwo w swojej strefie wpływów. Co należy uznać na znaczące, Koncepcja nie wskazuje wprost, na żadne z państw Afryki Północnej. Może to znaczyć, że dla Rosji wydają się należeć one do strefy Zachodu, ale biorąc pod uwagę dynamikę tego regionu i słabość państw UE jak i UE jako organizacji, w przyszłości mogą one wrócić do agendy Kremla (zwłaszcza Egipt i Libia).
Region MENA pojawił się także w innych częściach koncepcji w kontekście terroryzmu. Punkt 14 i 15 dokumentu wskazują, że najbardziej niebezpiecznym dla współczesnego świata jest większe zagrożenie międzynarodowym terroryzmem i rozprzestrzenianie się ekstremistycznych ideologii, głównie na Bliskim Wschodzie i Afryce Północnej. ,,Jakościowo nowy charakter globalnego zagrożenia terroryzmu”, którego emanacją jest powstanie m.in. Państwa Islamskiego, podniósł poziom przemocy na bezprecedensowy poziom. Odpowiedzią zdaniem Moskwy powinno być utworzenie szerokiej koalicji międzynarodowej przeciwko terroryzmowi, opartej na solidnych podstawach prawnych i systematycznej współpracy między państwami. Powyższe stwierdzenia powtórzone zostały w punkcie 33 mówiącym, że
,,Rosja uważa walkę z międzynarodowym terroryzmem za główny cel państwa oraz główny priorytet w dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego”.
W rozdziale dotyczącym wzmocnienia bezpieczeństwa międzynarodowego pojawił się zapis mówiący o poparciu tworzenia stref wolnych od broni jądrowej i innych rodzajów broni masowego rażenia, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie. Ten punkt należy uznać za bardziej pragmatyczny w polityce zagranicznej Rosji, należącej do jednego z mocarstw atomowych, które nie chcą się dzielić, tą zmieniającą warunki gry bronią.
Moskwa w nowej koncepcji wyolbrzymia swoją moc sprawczą na świecie, nie wspominając o swoich problemach gospodarczych. W rzeczywistości braki kapitałowe Federacji Rosyjskiej nie pozwalają jej na stanie się atrakcyjnym partnerem dla innych państw, zwłaszcza dla w większości biednego i zniszczonego wojnami regionu MENA. Rosja podtrzymuje w dokumencie znaczenie Syrii i Iranu w polityce zagranicznej Kremla. Oba państwa pozwalają Kremlowi na podtrzymanie ,,mocarstwowości” Rosji na Bliskim Wschodzie. Terroryzm uważany jest za największe zagrożenie dla państwa. Wskazywanie na ten aspekt, może być w sensie sposobem, na dalszą legitymizację przez społeczeństwo rosyjskie, użycia sił zbrojnych Rosji w Syrii i innych miejscach na świecie, gdzie istnieje problem terroryzmu. Po drugie, walka z terroryzmem jest szansą na pokazanie siły armii rosyjskiej, jako jednego z nielicznych sprawnie działających komponentów Federacji Rosyjskiej. Koncepcja ma pokazać szeroko rozumianemu Zachodowi oraz Chinom, że bez Rosji nie da się doprowadzić do rozwiązania palących problemów Bliskiego Wschodu jak i całego świata.
Tekst został opracowany w styczniu 2017 roku.
Autor: Łukasz Kobierski
Comments are closed.