Artykuł w skrócie:
– Demograficzna nierówność Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) i coraz bardziej dynamiczny styl życia jej obywateli, silnie wpływają na oczekiwania stawiane dzieciom rozwijającym się w Państwie Środka;
– dążenie za potrzebą wykształcenia dzieci ponad poziom, doprowadziło do boomu rynku edukacyjnego ChRL, a tym samym, powstania licznych placówek o charakterze prywatnym nie tylko na poziomie szkolnym czy akademickim;
– popularna stała również prywatna edukacja przedszkolna, której rozwój w ostatnim czasie zahamowała nie tylko pandemia COVID-19, ale także polityka władz w Pekinie.
Ostatnie dekady przyspieszonego rozwoju gospodarczego Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) pokazały, że rosnącym wymaganiom pędzącego rynku podlegają nie tylko dorośli. Sposób życia pełnoletnich pośrednio wymusza przystosowanie do niego dzieci, które w niedalekiej przyszłości będą konfrontowane ze wciąż rosnącym rynkiem konsumpcyjnym. Ponadto będą one odpowiedzialne również za walkę z problemami wynikającymi z pogłębiających się nierówności demograficznych. Problem populacyjny ChRL jest wieloaspektowy. Jedną z najistotniejszych jego przyczyn jest prowadzona przez przeszło 30 lat polityka jednego dziecka (计划生育政策). W jej wyniku, Chińczycy, będący dziś w wieku produkcyjnym, pozostają w znacznej mniejszości wobec liczby dzieci i osób w wieku emerytalnym[1].
Rosnące przyzwyczajenia konsumenckie i zachwiana demografia wpłynęły na znaczne rozwinięcie rynku edukacyjnego Państwa Środka. I tak w 2018 roku, według iimedia, chiński rynek przedszkolny osiągnął 230 miliardów RMB[2]. Ponadto modnym stało się prowadzenie dzieci na zajęcia dodatkowe. Te związane z pogłębianiem materiału szkolnego, ale również z graniem na instrumentach czy nauką języków obcych, które natomiast wpłynęły na upowszechnienie powstawania instytucji o charakterze prywatnym. Według ResearchInChina, firmy konsultingowej z Pekinu, w latach 2003-2015 liczba przedszkoli prywatnych niemal potroiła się (z 55 000 do 143 000), podczas gdy w tym samym okresie otwarto zaledwie 15 000 publicznych przedszkoli. Było to związane również z faktem, że w tamtym czasie rząd zaoferował niewielkie wsparcie dla publicznej edukacji wczesnoszkolnej[3]. Natomiast jeśli chodzi o najnowsze dane, agencja Xinhua podała, że obecnie w Chinach istnieje ponad 290 000 przedszkoli, w tym 20 proc. przedszkoli prywatnych[4]. Mimo znacznego wzrostu ogólnej liczby przedszkoli, tym razem liczba tych prywatnych trzykrotnie zmalała.
Przyjęło się, że dzieci, które uczęszczały do renomowanego przedszkola, łatwiej znajdą także miejsce w dobrej szkole podstawowej. W konsekwencji, pomimo wyższych opłat za przedszkola prywatne, często bardzo trudno jest o wolne miejsce. Zdarza się również, że przeprowadzane są egzaminy wstępne dla dzieci, podczas których sprawdzane są umiejętności takie jak koordynacja, rozwój werbalny, liczenie czy rozpoznawanie kształtów[5].
System szkolnictwa w ChRL i działanie instytucji prywatnych
Edukacja w Chinach działa w tzw. systemie K-12, gdzie K oznacza kindergarten (ang. przedszkole), w którym dzieci przebywają zazwyczaj ok. 3 lata, a liczba 12 kolejno – 6 lat szkoły podstawowej, 3 lata szkoły średniej (2. stopnia) oraz 3 lata liceum.
Przedszkola zaczęły być niezwykle powszechne w latach 90. XX wieku, a ujednolicenie ich programu nauczania zaowocowało wyrównaniem poziomu rozwoju dzieci w całym kraju. Od tamtej pory nauczane przedmioty obejmują język obcy, arytmetykę, nauki społeczne, muzykę, plastykę i wychowanie fizyczne. Rozwijająca się polityką przedszkolna poczyniła znaczne postępy. W 2019 roku istniało 281 174 przedszkoli, do których uczęszczało 47 138 810 dzieci[6].
Wyróżnia się dwa typy przedszkoli publicznych w Chinach. Rolę w ich dywersyfikacji odgrywają organizatorzy i fundatorzy. Pierwszy typ to tworzone przez rząd przedszkola publiczne, które pozyskują środki od rządu i są nadzorowane przez samorządy. Drugi typ natomiast to samofinansujące się przedszkola, które zbierają fundusze jako przedsiębiorstwa i są zarządzane przez lokalny wydział edukacji. Te dwa rodzaje przedszkoli są tańsze. Zmniejszając obciążenie finansowe rodzin czyni się je dostępniejszymi i powszechniejszymi w Chinach.
W przeciwieństwie do przedszkoli publicznych, prywatne przedszkola dążą przede wszystkim do osiągnięcia zysku. Można potraktować je jako uzupełnienie przedszkoli publicznych, gdyż umożliwiają one podjęcie edukacji o wiele mniejszej liczbie uczniów. Dzieli się je również dwa typy: zwykłe i high-key. Zwykłe prywatne przedszkola mają na celu rozwiązanie problemów związanych z trudnościami przy zapisaniu dziecka do przedszkola publicznego. Jednak drugi rodzaj to przedszkola ekskluzywne, o wysokim standardzie, zatrudniające zazwyczaj nauczycieli z zagranicy, pozwalające na tworzenie dwujęzycznego środowiska od wczesnego dzieciństwa. Prywatne przedszkola i szkoły oferują prowadzenie zajęć w językach obcych oraz inne dodatkowe benefity. Takie miejsca, mimo wysokich cen czesnych (osiągających czasem nawet 200 000 RMB za rok), coraz częściej przyciągają uwagę rodziców zaniepokojonych o przyszłość pociech. Zasadniczo każda instytucja edukacyjna, która nie jest finansowana przez państwo, uznawana jest za prywatną. Schemat ten obejmuje szkoły i przedszkola, w których zajęcia odbywają się w języku angielskim, lub w których język angielski jest nauczany jako język obcy[7]. Inwestując w swój rozwój, instytucje korzystają ze zwiększonej cyfryzacji, wykorzystują Internet do zarządzania i ulepszania interakcji między dziećmi, rodzicami i nauczycielami. Rodzice mogą korzystać z platform przedszkoli, aby uzyskać aktualne informacje, a dzieci z interaktywnych gier pomagających im uczyć się przez zabawę. Jednocześnie, aplikacje te pomagają rodzicom w kontrolowaniu treści, jakich ich dzieci uczą się podczas zajęć.
W ostatnim czasie, mimo wzrostu w ostatnich latach powstawania placówek prywatnych, ich właściciele mogą zacząć napotykać trudności w dostępie do środków pieniężnych generowanych przez ich szkoły. Jeśli nowo planowane przepisy zakażą transakcji z podmiotami powiązanymi z kształceniem obowiązkowym, a kontrola prywatnych szkół odbywać będzie w ramach struktur jednostek o zmiennym odsetku (VIE), wpływ na ich finanse będzie zależał od ekspozycji na obowiązkową, publiczną edukację i wdrożonych od września 2021 r. zasad[8]. Ponadto od czasu do czasu prywatne placówki poddawane są społecznej presji i wynikające w ich budynkach skandale głośno komentowane są w publicznych mediach.
Wpływ pandemii
Globalnym problemem jeśli chodzi o jakikolwiek poziom edukacji, stała się pandemia COVID-19. Tak jak uczniowie szkół średnich, po przeszło roku zaznajomienia z nowym systemem nauczania, mogą samodzielnie uczestniczyć w zajęciach zdalnych w okresie kwarantanny, rodzicom młodszych jest niezwykle trudno kontrolować edukację zdalną, zwłaszcza w przedszkolu. Głównymi problemami związanymi z aplikacjami do nauczania online jest brak możliwości całkowitego nadzoru. Rodzice zajęci własnymi obowiązkami zawodowymi nie zawsze mają możliwość sprawdzenia, co ich dziecko robi podczas zajęć. Ponadto niewłaściwe otoczenie i odmienna atmosfera zniechęcają dzieci do nauki, a to, że nauczyciele nie są całkowicie wykwalifikowani do nauczania online, tylko potęguje problem. Ponieważ wdrożenie nowego systemu i adaptacja do odmiennych warunków, zwłaszcza u dzieci, wymaga czasu, przedszkola w Chinach konfrontują się z obawami rodziców, związanymi ze zmniejszeniem zaufania do szkół czy możliwość powrotu do nauczania osobiście, gdyby sytuacja pandemiczna się poprawiła.
Wyzwaniem stał się również kryzys gospodarczy. Zamknięcie niektórych branż i zwolnienie obrotów na rynku, a w efekcie niższe zarobki sprawiły, że wielu rodziców zrezygnowało z posyłania dzieci do przedszkoli prywatnych. Oficjalne dane pokazały, że w 2020 roku zamknięto ponad 5 200 przedszkoli, czyli ponad 3 procent całości. Według Ministerstwa Edukacji był to pierwszy od dekady spadek liczby prywatnych chińskich przedszkoli. Ministerstwo poinformowało także, że był to jednocześnie pierwszy od dekady spadek całkowitej liczby szkół prywatnych (od przedszkoli po uniwersytety). Prywatne przedszkola, które stanowią 57 proc. wszystkich przedszkoli w Chinach, w 2020 roku przyjęły o 850 000 mniej dzieci niż w roku 2019. Był to spadek o 9,4 proc.[9]
Spadek ten może równać się także z malejącą w ostatnich latach dzietnością. Mimo rezygnacji w 2015 roku z prowadzenia polityki jednego dziecka, a także wprowadzonej pod koniec maja 2021 roku kolejnej zmiany, zezwalającej na posiadanie trójki dzieci, delikatny wzrost w liczbie urodzin zauważalny był jedynie w 2016 roku. Od tamtej pory tendencja ta ponownie stała się spadkową. Liczba dzieci zapisanych do przedszkoli wzrosła o 158 700 w 2017 roku (wynik wzrostu demograficznego z 2016 roku), ale liczba ta spadła do rekordowo niskiego poziomu w 2019 r.[10].
Nowy rok szkolny
W odpowiedzi na rosnący w ostatnich czasach trend posyłania dzieci do placówek prywatnych ostro zareagowała Komunistyczna Partia Chin (KPCh), wprowadzając z trzydziestym pierwszym sierpnia br. politykę podwójnej redukcji (双减)[11]. Plan dotyczy szeregu obostrzeń w sprawie inspekcji pracy oświaty i ponoszenia odpowiedzialności, mających na celu zapewnienie, że krajowe przepisy, regulacje i wytyczne mogą być właściwie wdrażane u podstaw. Stwierdzono, że samorządy lokalne, szkoły i inne placówki oświatowe, a także związani z nimi pracownicy, ponoszą odpowiedzialność za działania utrudniające rozwój edukacji. Mimo że wiele nowych restrykcji odnosi się do edukacji per se, niektóre z nich wymierzone są bezpośrednio w placówki prywatne. Niedostosowanie się do warunków bądź niespełnianie nakazów zawartych w dotychczasowych postanowieniach związanych z prowadzeniem prywatnych jednostek edukacyjnych będzie groziło grzywną, nakazem wstrzymania rekrutacji oraz cofnięciem im zezwoleń i licencji na prowadzenie działalności. Odkąd rząd centralny oficjalnie ogłosił wspomnianą politykę, władze lokalne kilku prowincji (m.in. Shanxi i Hunan), nakazały prywatnym firmom zawieszenie lekcji i korepetycji online oraz offline dla dzieci od przedszkola do 9 klasy[12].
Jednocześnie z rosnącymi wymaganiami wobec placówek prywatnych, rząd wystosował benefity dla nauczycieli i wychowawców ośrodków publicznych. W wielu prowincjach odbyły się już rozmowy mające na celu zwiększenie wynagrodzeń pracownikom publicznej oświaty[13].
Podsumowanie
Publiczna edukacja wczesnoszkolna w Chinach spotyka się obecnie z wieloma problemami. Złożoność oczekiwań stawianych przez rodziców oraz organy rządzące w połączeniu ze spadkiem demograficznym i skutkami gospodarczo-społecznymi pandemii COVID-19 sprawiły, że wiele przedszkoli prywatnych zostało zmuszonych do zamknięcia się. Te, którym udało się przetrwać do obecnego stanu pandemii, napotykają trudności związane z finansowaniem, zagrożonym polityką rządu skierowaną przede wszystkim ku polepszeniu sytuacji instytucji publicznych – tańszych, dostępniejszych i zapewniających podstawowe elementy kształcenia wczesnoszkolnego.
Jednak należy zastanowić się, czy inter-pandemiczne ratowanie publicznych placówek oświaty musi stać w sprzeczności z pomocą ośrodkom prywatnym. Za wprowadzoną z początkiem września polityką podwójnej redukcji może stać ogólna kontynuacja nacjonalizowania jednostek prywatnych, a co za tym idzie – wzmożona kontrola treści procesów edukacyjnych Państwa Środka. Po rezygnacji z przeprowadzania egzaminów międzynarodowych z języka angielskiego, wdrażanej stopniowo reformie podręczników, przyszedł również czas na wzmożoną kontrolę ośrodków finansowanych prywatnie.
[1] P. Paszak, Kryzys demograficzny w Chinach, Instytut Nowej Europy, https://ine.org.pl/kryzys-demograficzny-w-chinach/, dostęp: 18.10.2021.
[2] The Kindergarten and Preschool Market in China: How much Chinese parents pay for early education, DaxueConsulting, https://daxueconsulting.com/preschool-in-china/, dostęp: 18.10.2021.
[3] Private kindergartens are a booming business in China, SupChina, https://supchina.com/2017/04/14/private-kindergartens-booming-business-china/, dostęp: 18.10.2021.
[4] China has nearly 300,000 kindergartens, Xinhua, http://www.news.cn/english/2021-08/27/c_1310152739.htm, dostęp: 18.10.2021.
[5] China Preprimary Primary Education, Education State University, https://education.stateuniversity.com/pages/272/China-PREPRIMARY-PRIMARY-EDUCATION.html, dostęp: 18.10.2021.
[6] Pre-school Education in China, China Education Center, https://www.chinaeducenter.com/en/cedu/preedu.php, dostęp: 18.10.2021.
[7] Teaching in China: Public Vs Private Schools, China by Teaching, https://chinabyteaching.com/teaching-in-china-public-vs-private-schools/, dostęp: 18.10.2021.
[8] China’s New Rules Raise Risks for Private K-12 Education Companies, FitchRatings, https://www.fitchratings.com/research/infrastructure-project-finance/chinas-new-rules-raise-risks-for-private-k-12-education-companies-17-06-2021, dostęp: 18.10.2021.
[9] Over 5,200 private Chinese kindergartens went out of business in 2020, South China Morning Post, https://www.scmp.com/news/people-culture/social-welfare/article/3147161/over-5200-private-chinese-kindergartens-went-out, dostęp: 18.10.2021.
[10] Chinese kindergarten enrollment hits record low in recent four years, Global Times, https://www.globaltimes.cn/content/1140357.shtml, dostęp: 18.10.2021.
[11] 推动“双减”政策全面落地, 中华人民共和国中央人民政府, http://www.gov.cn/xinwen/2021-08/31/content_5634281.htm, dostęp: 18.10.2021.
[12] China’s harsh education crackdown sends parents and businesses scrambling, CNBC, https://www.cnbc.com/2021/08/05/chinas-harsh-education-crackdown-sends-parents-businesses-scrambling.html, dostęp: 18.10.2021.
[13] Teachers’ salary levels adjusted, The State Council of the People’s Republic of China, http://english.www.gov.cn/statecouncil/ministries/202109/02/content_WS61300f84c6d0df57f98df822.html, dostęp: 18.10.2021.
JEŻELI DOCENIASZ NASZĄ PRACĘ, DOŁĄCZ DO GRONA NASZYCH DARCZYŃCÓW!
Z otrzymanych funduszy sfinansujemy powstanie kolejnych publikacji.
Możliwość wsparcia to bezpośrednia wpłata na konto Instytutu Nowej Europy:
95 2530 0008 2090 1053 7214 0001 tytułem: „darowizna na cele statutowe”.
Comments are closed.