Cztery tygodnie walki o Ukrainę. Scenariusze dalszego rozwoju wojny w obliczu rosyjskiej taktyki spalonej ziemi

Podsumowanie czterech tygodni wojny w Ukrainie

Miesiąc bohaterskiej obrony Ukrainy udowodnił brak możliwości realizacji pierwotnego celu politycznego inwazji rosyjskiej. Szybkie złamanie oporu Ukraińców przy jednoczesnym przejęciu władzy w Kijowie i osadzeniu prorosyjskiego rządu, marionetkowo realizującego dyktat Kremla, stało się niemożliwe do osiągnięcia poprzez użycie ponad stu tysięcy sił rosyjskich. Brak efektywności strategii rosyjskiej, łączącej masowe uderzenie z wielu kierunków siłami pancernymi i zmechanizowanymi, punktowe niszczenie najistotniejszych obiektów i infrastruktury atakami lotniczymi i rakietowymi oraz zastosowanie sił specjalnych w celach dywersyjnych, uwidocznił się już w pierwszych dwóch tygodniach walk. Obecna sytuacja wskazuje na spełnienie się scenariusza najbardziej prawdopodobnego rozwoju konfliktu, omówionego w poprzedniej analizie.

Morale Ukraińców nie maleją, pomimo wzmożonych, zbrodniczych ataków na obiekty i ludność cywilną. Prezydent Wołodymyr Żelenski oraz Premier Denys Szmyhal skutecznie koordynują wysiłek obronny i efektywnie zabiegają o niezbędne do jego utrzymania wsparcie finansowe, materiałowe, logistyczne i sprzętowe. Coraz większe oddziały zagranicznych wolontariuszy przyłączają się do walki po stronie ukraińskiej, a w miastach zajętych przez siły rosyjskie nieuzbrojone społeczeństwo ukraińskie wychodzi naprzeciw agresorowi, urządzając masowe protesty. Federacja rosyjska jest świadoma konieczności dokonania zmiany taktyki walki w Ukrainie wskutek nieefektywności dotychczasowych działań. Pomimo braku możliwości zrealizowania celu politycznego inwazji w Ukrainie, Rosjanie mogą przynajmniej częściowo osiągnąć cele strategiczne, wynikające z prowadzenia polityki odzyskania strefy wpływów utraconej w wyniku rozpadu ZSRR. Należą do nich w szczególności:

demilitaryzacja możliwie największej powierzchni Ukrainy, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów graniczących z Federacją Rosyjską;
poszerzenie strefy wpływów rosyjskich w zakresie uniemożliwiającym akcesję Ukrainy do struktur UE lub NATO;
umocnienie przewagi militarnej Rosji w basenie Morza Czarnego.

Pomimo zaangażowania dodatkowych sił zbrojnych oraz pozyskania zagranicznych ochotników, siły zbrojne Rosji nie są w stanie przełamać impasu i przejąć inicjatywy na wielu frontach walki

Nieefektywność początkowej taktyki inwazji na Ukrainę a taktyka spalonej ziemi

Mając świadomość braku możliwości osiągnięcia celu politycznego wojny w Ukrainie, Federacja Rosyjska będzie dążyć do zastosowania taktyki walki zwiększającej prawdopodobieństwo osiągnięcia strategicznych korzyści bez względu na wynik wojny. Ukraińscy decydenci wyciągnęli daleko idące wnioski z 2014 r., w którym podobnie zastosowana taktyka umożliwiła Rosjanom dokonanie aneksji Półwyspu Krymskiego. Rosjanie najprawdopodobniej zdecydują się na realizację taktyki spalonej ziemi, polegającej na niszczeniu terytorium, na którym prowadzona jest wojna do stopnia uniemożliwiającego wykorzystanie istniejącej infrastruktury, potencjalnych źródeł zaopatrzenia, istotnego utrudnienia w operowaniu siłami zbrojnymi czy uniemożliwieniu ponownego wykorzystania danego obszaru do osadnictwa i rozwoju bez poniesienia bardzo wysokich inwestycji. Pomimo zaangażowania dodatkowych sił zbrojnych oraz pozyskania zagranicznych ochotników, siły zbrojne Rosji nie są w stanie przełamać impasu i przejąć inicjatywy na wielu frontach walki. Wojska Federacji Rosyjskiej tracą coraz więcej zaawansowanego technicznie, drogiego czy też ciężkiego sprzętu, funkcjonując równocześnie w oparciu o niewydolne zabezpieczenie materiałowe i logistyczne. Coraz większe straty wśród żołnierzy rosyjskich nasilają dezercję. Federacja Rosyjska jest jednakże państwem dysponującym potencjałem zbrojnym wielokrotnie przewyższającym potencjał militarny Ukrainy, przez co jest zdolna do prowadzenia wyniszczającej wojny za pomocą taktyki spalonej ziemi. W odniesieniu do wyżej określonych celów polityki mocarstwowej Federacji Rosyjskiej należy stwierdzić, że stosowanie taktyki spalonej ziemi umożliwia przynajmniej częściową ich realizację, z efektem uzależnionym od scenariusza rozwoju wojny w Ukrainie.

Scenariusze dalszego rozwoju wojny w Ukrainie

Niniejsza analiza została oparta przede wszystkim na pracach naukowych, poświęconych geopolityce, a także na opracowaniach eksperckich, analizujących wojnę w Ukrainie. Możliwe są cztery scenariusze dalszego rozwoju konfliktu w Ukrainie.

W scenariuszu najbardziej prawdopodobnym wojna w Ukrainie nie zostanie zakończona w ciągu najbliższych kilku tygodni. Podjęcie taktyki spalonej ziemi przez Federację Rosyjską zostanie ograniczone do tego terytorium ukraińskiego, które graniczący z Rosją oraz położonego u wybrzeży Morza Czarnego. Mając świadomość braku możliwości zwycięstwa w wojnie, Rosjanie zdecydują się na częściową realizację celów strategicznych poprzez dokonywanie istotnych, wielkopowierzchniowych zniszczeń na możliwie największym obszarze Wschodniej Ukrainy. Prowadzone działania zbrojne nie pozwolą na przejęcie inicjatywy którejkolwiek ze stron, a wielokrotne zajmowanie i odbijanie terenów zurbanizowanych przez walczące siły doprowadzi do migracji w skali wielokrotnie większej od prognozowanych na początku konfliktu. Pomimo punktowych uderzeń na linie zaopatrzeniowe, wsparcie i zaopatrzenie z państw Zachodnich będzie skuteczne docierać do frontów walki. Działania zbrojne zakończą się w momencie, w którym Federacja Rosyjska wyczerpie możliwości dalszej walki przy założeniu realizacji taktyki spalonej ziemi na satysfakcjonującym Rosjan obszarze terytoriów ukraińskich.

Rzeczpospolita Polska, jako państwo frontowe NATO oraz graniczne UE, powinna kontynuować podejmowanie coraz silniej skoordynowanych centralnie wysiłków na rzecz wspierania Ukrainy w walce przeciwko rosyjskiej agresji

W scenariuszu pozytywnym dla Ukrainy, dynamika działań zbrojnych Federacji Rosyjskiej osłabnie z uwagi na katastrofalne w skutkach braki logistyczne i materiałowe. Odwilż wynikająca z nadchodzącego ocieplenia wiosennego znacznie utrudni operowanie rosyjskimi siłami pancernymi i zmechanizowanymi. Ukraińcy przełamią front na nielicznych odcinkach, zadając ciężkie straty i spychając wyczerpane siły rosyjskie w kierunkach, z których rozpoczęły inwazję. Rosja ograniczy realizację taktyki spalonej ziemi do aktualnie kontrolowanych terytoriów, stanowiących wąski pas ziemi pogranicza ukraińsko-rosyjskiego i nadbrzeża oraz zostanie zmuszona do podjęcia rozmów negocjacyjnych pomimo niesatysfakcjonującego zakresu realizacji celów strategicznych. Rosjanie nie będą w stanie istotnie zaburzyć coraz zasobniejszego wsparcia finansowego, materiałowego, sprzętowego oraz żywności i innych niezbędnych produktówzarówno umożliwiających przetrwanie ludności cywilnej w miejscach powiązanych walką zbrojną, jak i podnosząc zdolności operacyjne Ukraińców. Jednakże, brak zaangażowania się innych państw w konflikt zbrojny spowoduje, że maksymalnie korzystne negocjacje pokojowe osiągną status quo.

W scenariuszu negatywnym dla Ukrainy Federacja Rosyjska połączy taktykę spalonej ziemi ze skutecznym manewrem, w którym dokonuje odcięcia linii zaopatrzeniowych nowym frontem walk na terytorium między kontrolowanym przez Rosjan Naddniestrzem, a północne granice z Białorusią. Rosjanie zdecydują się skierować do walki znacznie większy potencjał niż przygotowany do inwazji, co będzie skutkowało wielkopowierzchniowymi zniszczeniami, wykraczającymi poza obszar Ukrainy Wschodniej. Tragiczna sytuacja milionów Ukraińców mieszkających na wschód od Dniepru spowoduje falę migracji o niespotykanej skali. W obliczu wyczerpania wielotygodniową wojną, rosnącymi stratami, brakiem zaopatrzenia i ryzykiem przegrania wojny, siły ukraińskie ewakuują rząd z Kijowa w stronę granicy z Unią Europejską, ryzykując okrążeniem w wyniku zmasowanego ataku mającego na celu przebicie się przez nowoutworzony front. Odniesienie pyrrusowego zwycięstwa w wojnie w Ukrainie może okazać się katastrofalne dla integralności terytorialnej Ukrainy, ponieważ najbardziej satysfakcjonującym sposobem realizacji celów strategicznych Federacji Rosyjskiej będzie dokonanie zaboru Wschodniej i Południowej Ukrainy, tworzącej kilkusetkilometrowy pas zniszczeń i odcinający Ukrainę całkowicie lub niemal całkowicie od dostępu do Morza Czarnego.

W scenariuszu niespodziankowym Federacja Rosyjska w obliczu braku możliwości osiągnięcia celów strategicznych oraz zwycięstwa w wojnie, zdecyduje się na ograniczone uderzenie broną masowego rażenia. Bez względu na formę uderzenia, ukraińskie terytoria skażone promieniowaniem, czynnikiem biologicznym lub substancjami chemicznymi staną się niemożliwie do zamieszkania lub zagospodarowania przez dziesiątki kolejnych lat. Działanie to spotka się z jeszcze ostrzejszą reakcją społeczności międzynarodowej, niewykluczającą zbrojnej interwencji w celu wymuszenia pokoju. Ukraina, zdewastowana wojną, stanie się głównym źródłem migracji do państw Zachodu. Najprawdopodobniej zintensyfikowane zostaną działania na rzecz integracji ze strukturami UE a Ukraina będzie mogła liczyć na znacznie większe wsparcie ze strony NATO.

Wnioski i rekomendacje dla Polski

Rzeczpospolita Polska, jako państwo frontowe NATO oraz graniczne UE, powinna kontynuować podejmowanie coraz silniej skoordynowanych centralnie wysiłków na rzecz wspierania Ukrainy w walce przeciwko rosyjskiej agresji. W geostrategicznym interesie Polski jest osłabienie rosyjskiego ośrodka siły w stopniu uniemożliwiającym realizację polityki odzyskiwania utraconej rozpadem ZSRR strefy wpływów w Europie. Ponadto wysokie prawdopodobieństwo zastosowania taktyki spalonej ziemi związane jest z nasileniem migracji do poziomu znacznie przewyższającego obecne prognozy. Pomimo bezprecedensowego i dostrzeganego globalnie wysiłku oddolnego na rzecz niesienia pomocy humanitarnej, gwałtowne zwiększenie dynamiki uchodźstwa może doprowadzić do wyczerpania się zdolności stabilizacji sytuacji ukraińskich uchodźców w Polsce. Równolegle do zagrożeń związanych z możliwością przeniknięcia w tłumie setek tysięcy uchodźców rosyjskich agentów wpływu, należy mieć na uwadze możliwość rozwoju antagonizmów polsko-ukraińskich, wpisujących się w strategiczne cele Rosjan. Równolegle, Rzeczpospolita powinna celować w pozyskanie możliwie największych środków finansowych z funduszów Unii Europejskiej, co pozwoli na złagodzenie obciążenia w szczególności służby zdrowia czy systemu edukacji. Unia Europejska powinna dążyć do możliwie najszybszego przyjęcia Ukrainy do wspólnoty europejskiej, powołując wielomiliardowy fundusz, celujący w odbudowę Ukrainy przy jednoczesnym zacieśnieniu współpracy gospodarczej. Sojusz Północnoatlantycki powinien rozważyć zwiększenie roli państw Wschodniej Flanki w rozwoju potencjału militarnego Ukrainy, w szczególności poprzez zwiększenie kontyngentu sił zbrojnych państw sojuszniczych, organizujących wspólne manewry i doskonaląc potencjał obronny zarówno sojuszu, jak i państwa walczącego z jednym z głównych zagrożeń bezpieczeństwa państw NATO.