Kolegium komisarzy Komisji Europejskiej podjęło kluczowe decyzje dla swobody fiskalnej krajów członkowskich oraz unijnego budżetu na 2025 rok. Przesłanki o zasadności uruchomienia procedury nadmiernego deficytu (EDP) istnieją wobec Polski i 6 innych krajów.
Komisja Europejska już raz objęła Polskę tą procedurą: w 2010 roku. W ciągu kilku lat udało się obniżyć deficyt z 5%-7% do poniżej 3%. [1] W latach 2020-2023 procedurę zawieszono w związku z pandemią COVID-19.
Zadłużenie Skarbu Państwa na koniec maja 2024 roku wyniosło 1 bln 449 mld zł. Od początku roku do końca maja zadłużenie zwiększyło się o 103 mld złotych, a to dopiero połowa roku. Struktura zadłużenia rozkłada się na 1 bln 106 mld w długu krajowym, a 343 mld w walutach obcych (23,7%). [2] Należy pamiętać że PDP (państwowy dług publiczny) nie jest całością zobowiązań naszego kraju. Całość zobowiązań mierzy EDP – dług sektora rządowego i samorządowego (tzw. general government w unijnej metodologii). Wskaźnik ten obejmuje też fundusze przy BGK i PFR oraz zobowiązania zaciągane przez te podmioty. Dług EDP na koniec III kwartału 2024 roku wyniósł 1 bln 772 mld zł. Różnica między EDP a PDP wynosi obecnie 360 mld zł, co przekłada się na 11% polskiego PKB. [2] Różnica sukcesywnie się powiększa od końca pandemii. Sama relacja długu do PKB nie jest nadmierna i nie wychodzi ponad kryteria konwergencji z Maastricht. W ocenie ekonomistów PKO BP, dług publiczny w 2024 wyniesie 52,3%, a w 2025 – 54,5%. Tymczasem deficyt w 2024 wyniesie 5,3%, a w 2025 – 4,9% (PKB). Tak duży nominalny wzrost zadłużenia wynika z tempa wzrostu gospodarczego, inflacji – zwiększanie kosztów obsługi długu – oraz wzrostu wydatków, m.in. na zbrojenia.
EDP nałoży ograniczenia na realizowanie zadań wydatkowych przez polski rząd, co utrudni rządowi koalicyjnemu realizację obietnic wyborczych. Jest to szczególnie uciążliwe w polskiej sytuacji geopolitycznej i przy podwyższonych wydatkach na obronność.
Sama procedura jak i kryteria konwergencji z Maastricht bywają często przedmiotem krytyki. Zarzuty dotyczą hamowania wzrostu gospodarczego i rozwoju oraz nadmiernego skupienia na stabilności finansów publicznych. To szczególnie istotne w czasach podwyższonych wydatków na cele wojskowe, klimatyczne, technologiczne i energetyczne. Jest to podstawowy argument, który kierują do KE państwa objęte procedurą. KE podkreśla natomiast, że zgodnie z metodologią wydatki na sprzęt wojskowy można odejmować od deficytu i długu dopiero, gdy sprzęt trafi do kraju zamawiającego. [3]
Jak działa procedura nadmiernego deficytu?
Procedurę nadmiernego deficytu (Excessive Debt Procedure) określono w artykule 126 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i w Protokole 12 do niego. Nakłada ją Rada UE, gdy państwo nie wypełnienia kryteriów konwergencji — w przypadku Polski chodzi o przekroczenie 3% deficytu. Państwo objęte procedurą musi raportować do Unii Europejskiej działania, które podejmuje w celu zbicia deficytu. Procedura jest wieloetapowa i finalnie może nawet zakończyć się nałożeniem sankcji. Kraj, którego deficyt przekracza 3% PKB i który został objęty EDP, musi rocznie zbijać deficyt o 0,5% PKB. [4]
Czy procedura nadmiernego deficytu narzuci austerity?
Odchodzi się już od paradygmatu ekonomii, który narzucał zaciskanie pasa w związku ze zbijaniem deficytu. Rozwiązanie może się natomiast wiązać z nałożeniem nowych obciążeń podatkowych. Procedura austerity nie zadziałała w 2010 roku i przyczyniła się do sporych kosztów społecznych. Dodatkowo wdrożenie procedury może mieć konsekwencje polityczne – rząd zyskał argument za rezygnacją z niektórych wydatków. Najprawdopodobniejszym scenariuszem będzie korekta Ustawy Budżetowej na 2025 rok, nad którą prace odbędą się na przełomie sierpnia i września tego roku.
Już 30.04.2024 rząd zaakceptował Wieloletni Plan Finansowy Państwa na lata 2024-2027. Zobowiązał się w nim do konsolidacji i rocznego zbijania deficytu o 0,5% PKB. [5]
Bibliografia
- https://www.msn.com/pl-pl/finanse/najpopularniejsze-artykuly/bruksela-zdecydowa%C5%82a-fatalne-wie%C5%9Bci-dla-polski/ar-BB1ov7Vu [dostęp: 24.06.2024]
- https://businessinsider.com.pl/gospodarka/pecznieje-polskie-zadluzenie-oto-skutek-nadmiernego-deficytu/57gh8lx [dostęp: 24.06.2024]
- https://finanse.gazetaprawna.pl/artykuly/9532219,procedura-nadmiernego-deficytu-nie-tylko-polska-ma-problem.html [dostęp: 24.06.2024]
- https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Glossary:Excessive_deficit_procedure_(EDP)#:~:text=The%20Excessive%20deficit%20procedure%2C%20abbreviated%20as%20EDP%2C%20is,by%20the%20EU%27s%20Stability%20and%20growth%20pact%20legislation. [dostęp: 24.06.2024]
- https://economy-finance.ec.europa.eu/document/download/1d91e302-b9cc-4b54-988a-9e6787230152_en [dostęp: 24.06.2024]
Comments are closed.