Dwa miesiące wojny na Ukrainie: analiza i prognoza dalszych działań zbrojnych

Artykuł w skrócie:

Przewaga ilościowa całości sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej jest skutecznie niwelowana nieprzerwanym zaopatrywaniem sił ukraińskich w nowoczesny sprzęt wojskowy i amunicję przez Zachód oraz podtrzymywaniem wysokiego morale Ukraińców.
Siły rosyjskie wycofują się w kierunku wschodnim i południowym dla potrzeb zapewnienia lepszego zaopatrzenia i logistyki operujących sił zbrojnych w celu kontroli zbrojnej korytarza lądowego łączącego Półwysep Krymski z Donbasem.
Polska staje przed dziejową szansą wzmocnienia więzi gospodarczych i politycznych z Ukrainą w szczególności w formie przeniesienia produkcji ukraińskiego przemysłu zbrojeniowego do Polski czy odgrywania roli głównego partnera procesu akcesji Ukrainy do Unii Europejskiej

Bitwa o Donbas w kontekście dwóch miesięcy wojny na Ukrainie

W drugim miesiącu wojny w Ukrainie siły zbrojne Federacji Rosyjskiej dokonały istotnej zmiany w sposobie prowadzenia działań wojennych i rozpoczęły stosowanie taktyki spalonej ziemi. Konieczność zmiany taktyki wynikała ze spełnienia się najbardziej prawdopodobnego scenariusza rozwoju wojny w Ukrainie, w ramach którego siły rosyjskie nie były w stanie przejąć inicjatywy z uwagi na niedostateczne wsparcie logistyczne i zaopatrzeniowe. Pomimo zadania armii Federacji Rosyjskiej dużych strat, wycofanie się sił rosyjskich ku wschodniej i południowej części terytorium ukraińskiego wynika przede wszystkim z potrzeby osiągnięcia względnie największych korzyści strategicznych z przedłużającej się inwazji oraz zapewnienia skuteczniejszego wsparcia logistycznego i materiałowego operującym jednostkom.

Trwająca od kilku dni bitwa o Donbas nie będzie stanowić operacji rozstrzygającej wojnę rosyjsko-ukraińską. Jej rezultatem będzie natomiast wytyczenie dalszych kierunków prowadzenia działań zbrojnych przez walczące strony. Siły ukraińskie, mając świadomość oparcia skuteczności walki z przeciwnikiem na bazie utrzymania linii zaopatrzeniowych w Zachodniej Ukrainie oraz możliwości szybkiego wsparcia przez Federację Rosyjską związanych walką sił rosyjskich (przez jednostki Zachodniego Okręgu Wojskowego i Południowego Okręgu Wojskowego[1]), nie będą dążyć do rozstrzygnięcia wojny w pojedynczej bitwie. Równolegle, siły rosyjskie będą dążyły do zabezpieczenia uprzednio kontrolowanych obszarów wschodniej i południowej Ukrainy dla potrzeb realizacji celów strategicznych wojny na możliwie najwyższym poziomie.

Niniejsza analiza opiera się na trzech założeniach:

Ukraina będzie dążyła do ustanowienia frontu działań zbrojnych, położonego co najmniej kilkadziesiąt kilometrów na wschód i południe od linii rzeki Dniepr, oraz rozdzielenia Półwyspu Krymskiego i Donbasu zbrojnie kontrolowanym wybrzeżem Morza Azowskiego.
Federacja Rosyjska będzie dążyła do utrzymania korytarza lądowego, łączącego Donbas z Półwyspem Krymskim, położonego u wybrzeży Morza Azowskiego, w celu przygotowania dalszej ofensywy w kierunku Odessy, a następnie Naddniestrza.
Strony walczące nie przejmą w najbliższych tygodniach inicjatywy strategicznej, która umożliwiłaby pokonanie przeciwnika poprzez sparaliżowanie linii zaopatrzenia i logistyki, niezbędnej do kontynuacji działań zbrojnych na obszarach charakteryzujących się wielkopowierzchniowymi, silnymi zniszczeniami infrastruktury.

Analiza SWOT sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej i sił zbrojnych Ukrainy

Dla potrzeb opracowania scenariuszy dalszych kierunków prowadzenia działań zbrojnych na terytorium Ukrainy konieczne jest dokonanie analizy potencjałów sił zbrojnych walczących stron. Niniejsza analiza zawiera silne i słabe strony Federacji Rosyjskiej i Ukrainy, które ukazały dwa miesiące wojny, oraz szanse i zagrożenia z nich wynikające.

Silną stroną Federacji Rosyjskiej jest przewaga ilościowa sił rosyjskich oraz bardzo niska wrażliwość na straty ludzkie. Warto podkreślić, że zgromadzone do przeprowadzenia inwazji oddziały stanowią zaledwie kilkanaście procent całkowitej liczby personelu militarnego wojsk rosyjskich. Dotychczasowe straty, szacowane na kilkanaście tysięcy zabitych, rannych, zaginionych lub wziętych do niewoli żołnierzy, nie stanowią strat istotnych z perspektywy Kremla, a Rosja może w krótkim okresie uzupełnić je zwiększając całkowitą liczbę sił operujących w Ukrainie.

Słabość rosyjskich sił zbrojnych wynika w szczególności z niedostatecznie rozwiniętego zaplecza logistycznego oraz niewystarczającego zaopatrzenia środkami walki związanych walką oddziałów. Czynnik ten, w połączeniu ze skutecznością obrony i kontrofensywy sił ukraińskich, zadecydował o niepowodzeniu błyskawicznej realizacji rosyjskiej inwazji na Ukrainę już w pierwszych dwóch tygodniach wojny. Obecnie słaba logistyka i zaopatrzenie zarówno uniemożliwiają Federacji Rosyjskiej prowadzenie działań zbrojnych w głębi terytorium Ukrainy, jak i wymagają oparcia tyłów oddziałów i linii zaopatrzenia o terytorium rosyjskie.

Szansą dla Federacji Rosyjskiej jest możliwość osiągnięcia celów strategicznych na poziomie wystarczającym dla częściowego powodzenia strategii odzyskania utraconej strefy wpływów. Federacja Rosyjska, stosując taktykę spalonej ziemi, dokonuje wielkopowierzchniowych zniszczeń w Ukrainie nie tylko w celu osłabienia potencjału ukraińskiego, ale także w celu uzyskania pewności częściowej realizacji celów strategicznych inwazji. Realizacja strategii odzyskania strefy wpływów w Ukrainie może przybierać zróżnicowane formy, począwszy na stosowaniu wspomnianej taktyki na obszarze pogranicza ukraińsko-rosyjskiego czy na wybrzeżach Morza Czarnego, poprzez rozwój separatyzmu na kontrolowanych zbrojnie terytoriach oraz fałszowanie referendów w celu powołania samozwańczych republik, dążących do przyłączenia się do Rosji na drodze decyzji marionetkowych rządów, a skończywszy na faktycznym zaborze części ziem ukraińskich.

Zagrożeniem dla Federacji Rosyjskiej jest osiągnięcie poziomu strat w sprzęcie ciężkim, uniemożliwiającego skuteczne prowadzenie ofensywy na obszarze wykraczającym poza terytoria pogranicza rosyjsko-ukraińskiego. Pomimo posiadania przewagi ilościowej w każdym z rodzajów sił zbrojnych[2], niewystarczające nasycenie sił lądowych, morskich i powietrznych armii rosyjskiej najnowocześniejszym sprzętem wojskowym nie pozwoli na uzyskanie inicjatywy na ogromnej powierzchni Ukrainy. Sytuacja ta najprawdopodobniej wymusi na wojskach rosyjskich przemieszczenie większości sił na Półwysep Krymski oraz na pas graniczny w celu prowadzenia działań wyłącznie odstraszających i obronnych.

Silnymi stronami Ukrainy są wysokie morale społeczeństwa oraz zdolność do utrzymania stałego zaopatrzenia od sojuszniczych państw, w szczególności w zakresie sprzętu wojskowego i amunicji. Sytuacja ta w połączeniu z kilkuletnim, wytężonym wysiłkiem na rzecz poprawy potencjału militarnego Ukrainy oraz doskonałą znajomością terenu prowadzenia walki, pozwoliła na zniwelowanie czynnika przewagi ilościowej przeciwnika. Pomimo wielkopowierzchniowych zniszczeń oraz licznych stratach w ludności cywilnej, wojska ukraińskie poniosły najprawdopodobniej nieproporcjonalnie niższe straty ludzkie od strony rosyjskiej.

Słabością Ukrainy jest znacznie niższy potencjał demograficzny i gospodarczy. Podatność na straty ludzkie oraz kosztochłonność wojny w połączeniu z pogłębiającą się dewastacją olbrzymich obszarów terytorium ukraińskiego zmusza Ukraińców do oparcia skuteczności prowadzonych działań na niezachwianym, wielkoskalowym wsparciu rozwiniętych gospodarczo państw. Pogłębiającą się słabością Ukrainy są także coraz większe obciążenie społeczeństwa skutkami stosowanej przez Rosję taktyki spalonej ziemi, w wyniku której na wielu obszarach coraz trudniej zdobyć tak podstawowe dobro, jakim jest woda pitna.

Szansą dla Ukrainy jest wykorzystanie niedostatecznego zaplecza logistycznego i zaopatrzenia materiałowego Federacji Rosyjskiej do odparcia sił rosyjskich do terenów przygranicznych, przy jednoczesnym zadawaniu coraz cięższych strat w wyniku przejęcia inicjatywy. Związanie walką osłabionych sił rosyjskich na wybrzeżach Morza Czarnego czy wzdłuż pogranicza rosyjsko-ukraińskiego pozwoli uniknąć dalszych, wielkopowierzchniowych strat wynikających ze stosowania przez Rosję taktyki spalonej ziemi. Jednocześnie, wykorzystanie nowoczesnych środków walki umożliwiłoby zniszczenie potencjału zbrojnego Federacji Rosyjskiej oraz instalacji militarnych na Krymie w stopniu uniemożliwiającym siłom rosyjskim prowadzenie działań zbrojnych w Ukrainie w perspektywie co najmniej następnych kilku lat.

Zagrożenie dla Ukrainy wynika z możliwości sparaliżowania zaplecza logistycznego i zaopatrzenia materiałowego Ukraińców w przypadku użycia dodatkowych sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej dla potrzeb otwarcia nowego frontu na linii Białoruś-Naddniestrze. Z uwagi na brak dalszego bezpośredniego, militarnego zaangażowania przez jakiegokolwiek państwo celem udzielenia wsparcia siłom ukraińskim na obszarze prowadzonych walk, odcięcie Ukrainy od wsparcia międzynarodowego najprawdopodobniej skutkowałoby brakiem możliwości skutecznej obrony przed siłami rosyjskimi w perspektywie kilkunastu dni. Równolegle, pogłębiające się zniszczenia spowodowane stosowaniem przez Federację Rosyjską taktyki spalonej ziemi, nawet pomimo braku porażki militarnej Ukraińców, doprowadzi do wieloletnich problemów z funkcjonowaniem państwa oraz przekreśli możliwości rozwoju Ukrainy z uwagi na konieczność poświęcenia wielomiliardowych środków na odbudowę zniszczonej infrastruktury.

Scenariusze dalszych działań zbrojnych na Ukrainie

W scenariuszu najbardziej prawdopodobnym bitwa o Donbas nie zadecyduje o rozstrzygnięciu wojny, ale wskaże kierunki jej dalszego prowadzenia. Osłabione siły zbrojne Federacji Rosyjskiej skupią się na utrzymywaniu w zbrojnej kontroli wybrzeża Morza Azowskiego, łączącego separatystyczne republiki Donbasu z Półwyspem Krymskim. Próby kontynuacji inwazji w kierunku Odessy i Naddniestrza napotkają silny opór sił ukraińskich, dążących do lądowego odcięcia Krymu i osiągnięcia wybrzeży Morza Azowskiego. Wojna będzie kontynuowana przede wszystkim w południowo-wschodniej części Ukrainy i w ciągu najbliższych tygodni żadna ze stron nie osiągnie przewagi pozwalającej na pokonanie przeciwnika. Związana walką Federacja Rosyjska nie będzie w stanie kontynuować taktyki spalonej ziemi w dotychczasowej skali.

W scenariuszu pozytywnym dla Ukrainy front działań zbrojnych zostanie przesunięty dziesiątki kilometrów na wschód od Dniepru. Przejęta inicjatywa pozwoli na wypchnięcie całości sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej do terytoriów ukraińskich, kontrolowanych zbrojnie przed inwazją. Siły rosyjskie nie będą w stanie otworzyć drugiego frontu walk na Zachodniej Ukrainie i skoncentrują się na obronie Półwyspu Krymskiego oraz Donbasu. Straty armii Federacji Rosyjskiej spowodują konieczność przesunięcia sił zgromadzonych na Białorusi oraz przy północno-wschodniej granicy do Donbasu oraz Krymu. Istotnym celem ukraińskich sił będzie rozdzielenie sił operujących w Donbasie od sił zgromadzonych nad wybrzeżem Morza Czarnego poprzez osiągnięcie wybrzeża Morza Azowskiego, a następnie uniemożliwienie utrzymania lądowego połączenia Donbasu z Półwyspem Krymskim.

W scenariuszu negatywnym dla Ukrainy Federacja Rosyjska zdecyduje się wesprzeć walczące oddziały siłami Zachodniego oraz Południowego Okręgu Wojskowego. W wyniku podjętej ofensywy wojska rosyjskie odetną Ukrainę od wybrzeży Morza Czarnego oraz osiągną Naddniestrze. Równolegle, ofensywa z terytorium Federacji Rosyjskiej oraz Białorusi zarówno zwiąże siły ukraińskie obroną Kijowa, jak i zablokuje w perspektywie południkowej zaopatrzenie płynące z zachodu. Siły ukraińskie, próbując przerwać możliwość okrążenia oraz blokadę zaplecza logistyczno-materiałowego, wycofają wiele jednostek ze Wschodniej Ukrainy na zachód od Dniepru oraz poniosą ciężkie straty. Pomimo heroicznej obrony, państwa wspierające Ukrainę nie zdecydują się na bezpośrednie zaangażowanie zbrojne w konflikt.

W scenariuszu mało prawdopodobnym dla Ukrainy wyczerpanie wojną walczących państw spowoduje osłabienie dynamiki dalszego rozwoju działań zbrojnych. Brak formalnego rozstrzygnięcia wojny spowoduje kontynuację prowadzenia konfliktu poniżej progu wojny przy jednoczesnym braku woli stron do podjęcia rozmów pokojowych. Konflikt będzie kontynuowany poniżej progu otwartej wojny, a działania zbrojne ograniczą się do dalszego rozwoju separatyzmów, inicjowanych dyktatem Kremla.

Podsumowanie – wnioski dla Polski

Rzeczpospolita Polska powinna kontynuować politykę odgrywania roli głównego partnera Ukrainy, w szczególności w zakresie koordynacji zabezpieczenia materiałowego i wsparcia finansowego państw Zachodu. Istotne jest także dążenie do realizacji przedsięwzięć umożliwiających Ukrainie zadanie możliwie najcięższych strat przeciwnikowi, w tym także poprzez nawiązanie umów o kontynuację produkcji uzbrojenia, amunicji i wyposażenia dla sił ukraińskich w oparciu o rozwój polskiego przemysłu zbrojeniowego. Warto podkreślić, że Polska powinna pozostać państwem podejmującym działania na rzecz przyspieszenia akcesji Ukrainy do Unii Europejskiej oraz dążyć do zacieśnienia współpracy sił ukraińskich z państwami NATO. Polska może wykorzystać dziejową szansę na przeobrażenie ładu geopolitycznego w Europie poprzez pośrednie osłabienie rosyjskiego ośrodka siły wyczerpującą i okupioną ogromnymi stratami dla Moskwy wojną w Ukrainie. Jednocześnie istotne jest dążenie do możliwie najsilniejszego nacisku na Niemcy i Francję poprzez struktury Unii Europejskiej, w celu rezygnacji z dotychczasowej skali współpracy gospodarczej i politycznej pomiędzy tymi państwami a Rosją. Równolegle, Polska powinna żywotnie zainteresować się utworzeniem unijnego budżetu odbudowy dla Ukrainy w celu wpływania na jak najsilniejsze powiązania polityczne, gospodarcze, militarne, oraz społeczne i kulturowe z Ukrainą.

[1] Rozwój potencjału militarnego Zachodniego Okręgu Wojskowego i Południowego Okręgu Wojskowego Federacji Rosyjskiej został dostrzeżony już w 2016. Szerzej: https://www.pism.pl/publikacje/Rosja_wzmacnia_potencja__wojskowy_na_zachodzie_pa_stwa

[2] Dane dostępne na witrynę Global Fierepower, źródło: https://www.globalfirepower.com/