20 maja 2022 roku odbyła się dyskusja organizowana przez Center for Strategic and International Studies na temat norm i praw, jakie powinny obowiązywać na arenie międzynarodowej, a które zostały naruszone w czasie wojny w Ukrainie. Wzięli w niej udział: dr Cordula Droege – główna specjalistka ds. prawnych i szefowa działu prawnego w Międzynarodowym Komitecie Czerwonego Krzyża; Ooana Hathaway – Gerard C. and Bernice Latrobe Smith Professor of Law i profesor studiów Political Science na Yale University; Chanaka Wickremasinghe – radca-minister i radca prawny, Misja Zjednoczonego Królestwa przy ONZ. Dyskusję moderował J. Stephen Morrison – wiceprezes CSIS i dyrektor Centrum Globalnej Polityki Zdrowotnej.
Wnioski i opinie przedstawione przez uczestników dyskusji:
- Dr Cordula Droege uważa, że międzynarodowe prawo humanitarne i konwencje genewskie wytrzymały próbę czasu. Ważnym aspektem pozostaje jednakże uświadamianie o sytuacjach, w których międzynarodowe prawa człowieka są respektowane i wymiernie przekładają się na poprawę sytuacji czy złagodzenie konfliktów, bo to oznacza wysyłanie sygnału do społeczności międzynarodowej, że działanie zgodnie z prawem jest potrzebne.
- Chanaka Wickremasinghe sądzi, że międzynarodowe prawa człowieka są przestrzegane dużo bardziej, niż może się wydawać, czego dowodzi między innymi fakt, że aż 140 państw ONZ oficjalnie potępiło agresję rosyjską na Ukrainę. Przytoczona została również przyjęta w drugiej połowie kwietnia 2022 r. rezolucja ONZ, dająca wszystkim państwom członkowskim możliwość oceny weta i wyrażenia opinii w jego sprawie, która została wprowadzona po tym, jak weto Rosji, stałego członka Rady Bezpieczeństwa, uniemożliwiło skuteczne przeciwdziałanie agresji w Ukrainie.
- Ooana Hathaway uważa, że Rada Bezpieczeństwa nie jest i nie powinna być centralnym ośrodkiem wymuszającym przestrzeganie międzynarodowego prawa, szczególnie biorąc pod uwagę bardzo wysoki stopień decyzyjności jej stałych członków. W nowoczesnym świecie powinniśmy stawiać na zdecentralizowany, wieloobszarowy mechanizm – ekonomiczne, handlowe i polityczne sankcje, środki dyplomatyczne czy ścieżkę sądową. Podkreśla jednocześnie, że w kontekście przestrzegania praw człowieka sposoby działania powinny być bardziej zdecydowane, tak aby reakcja na łamanie tych praw była możliwie najszybsza. Jako skuteczne wymienia działanie międzynarodowych instytucji: Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który wszczął procedurę wydalenia Rosji z Rady Europy; decyzję Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości stwierdzającą, że miało miejsce ludobójstwo; działalność Międzynarodowego Trybunału Karnego, który aktualnie prowadzi dochodzenia w sprawie popełnienia zbrodni wojennych i zbrodni na ludzkości.
- Dr Cordula Droege zwraca uwagę na to, że wojna w Ukrainie to jeden z niewielu konfliktów, w którym pociąganie do indywidualnej odpowiedzialności za popełnione zbrodnie następuje tak wcześnie.
- Inflacja, straty energetyczne, brak bezpieczeństwa żywnościowego czy kwestia uchodźców to według Stephena Morrisona czynniki osłabiające determinację w podtrzymywaniu sankcji przeciwko Rosji. Z kolei obecny brak pola do rozmów i pertraktacji w kontekście zakończenia wojny paradoksalnie pomaga tę determinację utrzymać. Pojawia się obawa, jak zmieni się dynamika działań na arenie międzynarodowej w momencie, w którym obie strony konfliktu podejmą się próby zakończenia konfliktu na drodze negocjacji.
- Dr Cordula Droege przestrzega przed traktowaniem obecnego braku możliwości negocjacji jako czegoś nieszkodliwego. Podkreśla, że państwa powinny aktywnie dążyć do rozwiązania konfliktu na drodze umów i ustaleń.
- Chanaka Wickremasinghe zwrócił uwagę na globalny zakres wpływu tego konfliktu. Uderzy on również w państwa afrykańskie, szczególnie w kontekście niedoborów żywności. Z kolei Oona Hathaway wyróżniła przekonanie krajów Afryki do wspólnej mobilizacji w zwalczaniu wojny w Ukrainie jako jeden z głównych celów dyplomatycznych na najbliższy czas.
- Ooana Hathaway stwierdza, że w kontekście dążenia do pociągnięcia do odpowiedzialności sprawców wojny w Ukrainie, wiele z mechanizmów działa już teraz odpowiednio. Otwartą kwestią pozostaje to, czy będą prowadzone procesy w sprawie zbrodni agresji. Jeżeli tak, to – jako że Rosja nie jest związana traktatem rzymskim – będzie to wymagało stworzenia nowego międzynarodowego trybunału, co to będzie niemałym wyzwaniem.
- Dr Cordula Droege podnosi również problem dehumanizacji wroga w kontekście przestrzegania międzynarodowych praw człowieka i tego, w jak trudnej sytuacji są również rosyjscy cywile.
Główne wnioski:
- Dyskutanci duży nacisk kładli na to, że istnieją już bardzo dobrze rozwinięte normy prawne dotyczące międzynarodowych praw człowieka oraz prawa humanitarnego, ale to nie wystarcza do wyeliminowania konfliktów. Państwa powinny aktywnie działać w tym obszarze i skupić się na sprawnej implementacji międzynarodowych ustaleń, tak aby realnie przeciwdziałać pojawiającym się problemom.
- Za szczególnie istotną kwestię został uznany obecny brak możliwości negocjacji w sprawie zakończenia wojny w Ukrainie. Ta sytuacja stanowi czynnik mobilizujący utrzymywanie sankcji i utwierdza państwa w jednomyślnym potępieniu działań Rosji, jako że nie jest widoczna korzystniejsza ugodowa alternatywa. Rządy państw powinny stworzyć długofalową strategię w celu kontynuacji skutecznego oporu przeciwko agresji rosyjskiej i zgodności w tej kwestii, szczególnie biorąc pod uwagę, że wraz z nadejściem zimy utrzymywanie mobilizacji na tak wysokim poziomie będzie trudniejsze, a sankcje energetyczne staną się dużo bardziej odczuwalne dla państw polegających na nieodnawialnych źródłach energii.
Nagranie wideo do rozmowy znajdą Państwo tutaj.
JEŻELI DOCENIASZ NASZĄ PRACĘ, DOŁĄCZ DO GRONA NASZYCH DARCZYŃCÓW!
Z otrzymanych funduszy sfinansujemy powstanie kolejnych publikacji.
Możliwość wsparcia to bezpośrednia wpłata na konto Instytutu Nowej Europy:
95 2530 0008 2090 1053 7214 0001 tytułem: „darowizna na cele statutowe”.
Comments are closed.