Niniejszy raport zawiera analizę działalności Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnej (AIIB – Asian Infrastructure Investment Bank) w Azji Południowej, w kontekście wyzwań rozwojowych regionu. Praca składa się z opisu struktury AIIB i zachodzących w nim procesów decyzyjnych, przedstawienia problemów, z którymi mierzy się Azja Południowa, a także zestawienia projektów AIIB realizowanych w poszczególnych państwach regionu.

Głównym celem raportu jest wykazanie zależności pomiędzy wyzwaniami rozwojowymi Azji Południowej, a zadaniami realizowanymi tam przez Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych. Zatwierdzone, jak również wnioskowane projekty, mogą wskazać obszary gospodarcze, które są traktowane priorytetowo przez rządzących w państwach Azji Południowej.

Polska jest jednym z członków Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych, a więc raport może być źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych planujących rozszerzyć swoją działalność na Azję Południową. Zestawienie zadań AIIB w regionie może również pomóc we wskazaniu tych obszarów gospodarczych, w których polskie firmy mogą brać udział m.in. w przetargach.

Wstęp

Azja Południowa zalicza się do jednych z najbiedniejszych regionów na świecie. Licząc uśredniony Produkt Krajowy Brutto (PKB) na mieszkańca, państwa południowej Azji posiadały w 2020 roku mniej niż 1,9 tys. dolarów amerykańskich (USD – United States Dollar) na osobę[1]. Licząc PKB mierzone Parytetem Siły Nabywczej (PPP – Purchasing Power Parity), gdzie dane są oparte o lokalne ceny i kursy miejscowych walut, sytuacja jest trochę lepsza, bowiem jest to już kwota ok. 6,1 tys. USD na mieszkańca w 2020 roku[2]. Przy średniej światowej, która w obu wypadkach na rok 2020 wynosi kolejno: ok. 10,9 tys. USD[3] oraz ok. 17,1 tys. USD[4] wyraźnie widać, jak wiele do nadrobienia ma region południowej Azji.

Bardziej kompleksowo nad problemami rozwojowymi świata pochyla się m.in. Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP – United Nations Development Programme). Jest to powstała przy Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) agenda, która publikuje coroczne Raporty o Rozwoju Społecznym (HDR – Human Development Report), w których analizowany jest aktualny stan rozwoju poszczególnych państw i regionów. HDR wskazuje też rozwiązania, które mogłyby sprostać badanym wyzwaniom rozwojowym. Miernikiem używanym w pracach UNDP jest tzw. Wskaźnik Rozwoju Społecznego (HDI – Human Development Index), który ocenia państwa pod takimi parametrami, jak: oczekiwana długość życia, uśredniona ilość lat przeznaczana na edukację dla kobiet i mężczyzn, czy PKB PPP na osobę. Z raportu UNDP za 2020 rok wynika, że HDI dla Azji Centralnej wyniósł w 2019 roku zaledwie 0.641[5] (dla porównania: HDI Polski za 2019 rok – 0.880, dla Chin – 0.761) i jest to druga najniższa wartość dla wszystkich regionów na świecie, zaraz po Afryce Subsaharyjskiej gdzie wartość wynosi 0.547[6].

Do Azji Południowej zalicza się następujące państwa: Indie, Pakistan, Bangladesz, Afganistan, Bhutan, Nepal, Sri Lankę oraz Malediwy[7]. Kraje te współdzielą dziedzictwo kolonialnej przeszłości, która w dużej mierze zadecydowała o przebiegu granic i wygenerowała niektóre z problemów będącymi współczesnymi wyzwaniami rozwojowymi dla tamtejszych społeczeństw i rządzących. Cały region jest również narażony na zmiany klimatu, spowodowane antropogenicznym globalnym ociepleniem. Problem stwarzają też inne czynniki, które w poszczególnych państwach pojawiają się z różnym natężeniem, są to m.in.: terroryzm, nierówność płci, napięcia społeczno-etniczne, korupcja, brak infrastruktury, niski poziom edukacji, zanieczyszczenie środowiska, czy niedobory prądu. Rządzący podejmują wysiłki mające na celu sprostanie niektórym z powyższych wyzwań, a do współpracy są zapraszane organizacje pozarządowe, czy instytucie finansowe takie jak Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych, Azjatycki Bank Rozwoju (ADB – Asian Development Bank) oraz Bank Światowy (WB – World Bank).  Międzynarodowe banki są podmiotami, które mają od lat ugruntowaną pozycję w kwestii pomocy dla państw rozwijających się.

Niniejszy raport będzie skupiał się na działalności Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych w Azji Południowej. Celem pracy będzie analiza działalności AIIB w kontekście wyzwań rozwojowych regionu. W dalszej części opracowania weryfikacji ulegnie następująca teza: AIIB, w którym największe wpływy mają Chiny, odgrywa coraz większą rolę w regionie Azji Południowej. Pomimo tego, że w niektórych państwach, głównie w Indiach, skala przedsięwzięć banku jest niewielka w stosunku do całej gospodarki, to inicjatywy prowadzone z ramienia lub przy pomocy AIIB dostarczają kompleksowej pomocy w poszczególnych regionach i odpowiadają na niektóre wyzwania rozwojowe, z którymi mierzy się Azja Południowa.

Raport zostanie podzielony na trzy rozdziały. W pierwszym zostanie przedstawiona struktura AIIB oraz obszary jego działalności. Drugi rozdział będzie skupiony na analizie wyzwań rozwojowych regionu Azji Południowej. Trzeci i ostatni rozdział będzie zawierał opis inwestycji z ramienia AIIB lub przy jego współpracy w poszczególnych państwach Azji Południowej. Raport zostanie zwieńczony podsumowującym zakończeniem i oceną działalności AIIB w regionie.

Dane o strukturze i obszarach działalności Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych, jak i o inwestycjach AIIB, będą czerpane w głównej mierze z oficjalnej strony banku, która jest dostępna w języku angielskim i znajdują się na niej szczegółowe dane dotyczące funkcjonowania AIIB[8]. Informacje o wyzwaniach rozwojowych państw Azji Południowej zostaną zaczerpnięte przede wszystkim z publikacji naukowych w języku polskim lub angielskim, które skupiają się na pojedynczych państwach, lub na całym regionie Azji Południowej.

ROZDZIAŁ I
Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych – struktura i obszary działalności

1.1. Przyczyny powstania AIIB

W 2013 roku w Astanie (dzisiejszy Nur-Sułtan), będącej stolicą Kazachstanu, przywódca Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) Xi Jinping ogłosił koncepcję Nowego Jedwabnego Szlaku (NJS). Parę miesięcy później przewodniczący Xi poleciał do stolicy Indonezji Dżakarty i zapowiedział, że powstanie również morska odnoga NJS, łącząca Chiny przez Azję Południowo-Wschodnią z Europą i Afryką. W miarę krystalizowania się koncepcji, pomysł przyjął nazwę Inicjatywy Pasa i Szlaku (BRI – Belt and Road Initiative), a do tej pory zorganizowane zostały dwa szczyty poświęcone BRI – w 2017 i 2019 roku.

BRI nie została powołana dlatego, żeby przerwać z globalizacją, z której Chiny czerpią ogromne korzyści. Przeciwnie – celem Inicjatywy Pasa i Szlaku jest skoncentrowanie trendów globalistycznych wokół Państwa Środka, m.in. poprzez lepsze skomunikowanie infrastrukturalne ChRL z innymi państwami, ale również zintensyfikowanie wymiany kulturalnej, współpracę w dziedzinie polityki monetarnej, znoszenie barier celnych, czy uproszczenie przepisów prawnych, co umożliwiłoby swobodniejszy przepływ kapitału i usług[9].

Skala przedsięwzięcia, jakie postawił przez sobą Pekin, wymagałaby sporych nakładów finansowych, a dostępne środki miałyby być zabezpieczone na kolejne lata i dekady, co gwarantowałoby płynność inwestycyjną. W tym celu Chiny postawiły powołać do życia nowe instytucje, których nadrzędnym zadaniem byłoby finansowanie zadań w ramach BRI. Były to założony pod koniec 2014 roku Fundusz Jedwabnego Szlaku (SRF – Silk Road Fund) oraz powołany do życia na przełomie lat 2015-2016 Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych.

Koncepcja BRI, jak i wszystkie powołane wokół tej inicjatywy instytucje, są częścią większego planu Pekinu, jakim jest tzw. „wielki renesans narodu chińskiego”. Zakłada on, że do 2049 roku, czyli na 100-lecie ustanowienia Chińskiej Republiki Ludowej, Chiny odzyskają utraconą w okresie kolonialnym pozycję najbogatszego państwa na świecie, a ich mieszkańcy będą żyli w dobrobycie[10]. Proces odzyskiwania wiodącej roli na arenie globalnej został rozłożony na wiele etapów, a dwa najważniejsze bieżące cele dla chińskiej gospodarki to plan „Made in China 2025”, mający zapewnić Państwu Środka pierwszą pozycję na świecie w rozwoju kilkunastu gałęzi przemysłu dla najbardziej zaawansowanych technologii[11], jak również plan zakładający utworzenie w Chinach innowacyjnego społeczeństwa do 2035 roku[12]. Warto zauważyć, że realizowana przez AIIB Inicjatywa Pasa i Szlaku również ma w swoich założeniach zawarty rok 2049, jako moment ukończenia projektu[13].

1.2. Struktura AIIB

Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych został w dużej mierze zorganizowany podobnie jak powstały w 1966 roku Azjatycki Bank Rozwoju, co z resztą nie jest ukrywane przez Chińczyków. Pekin podczas tworzenia nowej instytucji podstawił na gotowe i sprawdzone rozwiązania, dlatego na czele obu banków swoi prezydent, który sprawuje obowiązki nadzorcze z dwoma głównymi organami: Radą Gubernatorów, która ma najwięcej prerogatyw i składa się z powoływanych przez państwa członkowskie reprezentantów (najczęściej są to ministrowie odpowiadający za finanse w rządzie danego kraju), a także Radą Dyrektorów, liczącą w wypadku AIIB 12 członków, odpowiadającą za realizację zadań zleconych przez Radę Gubernatorów[14]. AIIB i ADB dzielą państwa członkowskie na regionalne i pozaregionalne, a mniejszość blokująca, dająca możliwość zawetowania danej decyzji, w obu bankach wynosi 25% głosów.

Na tym podstawowe podobieństwa się kończą, co wynika z bardziej centralistycznej struktury zarządzania, na jaką zdecydował się Pekin. Na ponad 96 miliardów USD kapitału zebranego przez AIIB, wkład ChRL wynosi niemal 30 miliardów USD[15], co przekłada się na ok. 26,53% wszystkich głosów[16] (AIIB – Members and Prospective Members of the Bank). Oznacza to, że Chiny mogą samodzielnie wetować decyzje banku, co różni się od sytuacji w ADB, gdzie to Stany Zjednoczone (USA) i Japonia mają największe udziały, ale przekładają się one na ok. 12,75% głosów dla obu państw[17], a więc mniejszość blokująca może powstać przy udziale co najmniej dwóch państw, co ma wpływ na pluralizm i przebieg współpracy.

Udział partnerów regionalnych (tj. azjatyckich) w strukturach AIIB jest bardzo wysoki – z danych z czerwca 2021 roku wynika, że państwa regionu wnoszą ponad 76% całkowitego kapitału oraz posiadają ok. 73% wszystkich głosów[18], podczas gdy w przypadku ADB jest to odpowiednio ok. 63% i 65%[19]. To państwa Azji i szerzej – regionu Indo-Pacyfiku są głównymi odbiorcami pożyczek oraz inwestycji AIIB, więc im większy jest ich udział w strukturach banku, tym bardziej mogą dostosować funkcjonowanie instytucji do swoich potrzeb.

1.3. Obszary działalności AIIB

Proces realizacji projektów w ramach Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych przebiega w następujących etapach:

1. Przegląd nadesłanych propozycji projektów i ich wstępna selekcja według kryteriów banku.
2. Złożenie przez pożyczkobiorcę dokumentacji dot. koncepcji i wykonalności projektu.
3. Ocena dokumentacji pożyczkobiorcy oraz wyznaczenie wspólnego zespołu AIIB i pożyczkobiorcy w celu opracowania projektu.
4.  Przekazanie dokumentów projektu do zarządu AIIB, zatwierdzenie projektu oraz jego publikacja na stronie banku.
5. Poczynienie gotowości do zamówień ws. projektu oraz jego wdrożenia, aby zadania mogły być realizowane zgodnie z wyznaczonymi terminami. Następnie ma miejsce samo przedsięwzięcie.
6. Dostarczenie przez AIIB raportu dot. zakończenia projektu, który zawiera analizę realizacji zadań oraz końcową ocenę przedsięwzięcia.[20]

Obecnie AIIB skupia się na realizacji Strategii Korporacyjnej na lata 2021-2030, kładącej główne akcenty na zrównoważony rozwój. Szczególny nacisk ma zostać położony na inwestycje w obszarze: zielonej infrastruktury, connectivity i współpracy międzyregionalnej, infrastrukturze opartej na zaawansowanej technologii oraz mobilizacji kapitału prywatnego[21]. Ponadto, AIIB prowadzi wzmożoną aktywność w obszarach, które mają pomóc przy wdrożeniu postanowień tzw. porozumień paryskich, mówiących o zatrzymaniu wzrostu średnich temperatur na świecie poniżej 2 stopni Celsjusza powyżej poziomu sprzed okresu uprzemysłowienia, a także podjęcie wysiłków na rzecz ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5 stopnia[22]. Ochrona środowiska jest więc jednym z ważniejszych punktów na agendzie banku, stąd też projekty dotyczące efektywności energetycznej oraz Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) cieszą się w AIIB szczególnym zainteresowaniem.

Według szacunków Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych, różnica między dostępnym na rynku kapitałem a potrzebami infrastrukturalnymi państw Inicjatywy Pasa i Szlaku wynosi ok. 21 bilionów USD[23]. AIIB stara się tą lukę wypełnić w jak największym zakresie, dlatego obok inwestycji w zieloną infrastrukturę lub infrastrukturę przyszłości, bank udziela wsparcia również w projektach mających zapewnić podstawowe potrzeby dla gospodarki i społeczeństwa, takie jak budowa kanalizacji, elektrowni, zapór, systemów irygacyjnych, czy modernizacja szkół oraz szpitali. Dodatkowo, od kwietnia 2020 roku AIIB uruchomił specjalny program w kwocie 13 miliardów USD, który ma być instrumentem w walce z negatywnymi skutkami gospodarczymi i społecznymi, jakie spowodował wirus SARS-CoV-2. Z przygotowanego funduszu może skorzystać każde państwo członkowskie AIIB, a o pomoc będzie można wnioskować do kwietnia 2022 roku[24].

ROZDZIAŁ II
Wyzwania rozwojowe regionu Azji Południowej

2.1. Informacje ogólne

Azja Południowa mierzy się z szeregiem wyzwań rozwojowych. Jednym z największych problemów regionu jest powszechna bieda połączona z ogólnym ubóstwem państw, co prezentuje poniższa tabela:

Średni PKB per capita dla wszystkich państw świata wyniósł w 2020 roku 11,4 tys. USD, a PKB PPP per capita – 17,4 tys. USD. Z danych Banku Światowego wynika więc, że ani jedno państwo Azji Południowej nie osiągnęło żadnego z tych pułapów.

Niski poziom rozwoju regionu potwierdzają dane z United Nations Development Programme, gdzie wyliczono wskaźnik HDI dla wszystkich ośmiu państw. Dane za rok 2019 przedstawiają się następująco: Afganistan – 0.511, Bangladesz – 0.632, Bhutan – 0.654, Indie – 0.645, Malediwy – 0.740, Nepal – 0.602, Pakistan – 0.557 oraz Sri Lanka – 0.782, przy średniej światowej – 0.737[25].

Poniżej zostaną zaprezentowane najważniejsze wyzwania dla całego regionu Azji Południowej, a tam, gdzie będzie to niezbędne – dla poszczególnych państw. W osobnym podrozdziale będą omówione zagrożenia związane z pandemią, jak również wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi. Stanowią one największy problem dla obecnego, jak i przyszłego rozwoju regionu, tak więc zasługują na bardziej szczegółową analizę.

2.2. Wyzwania społeczno-gospodarcze

Azja Południowa jest regionem, w którym od pokoleń nasilają się napięcia społeczne. Indiom, ale również Sri Lance, towarzyszy problem rozwarstwienia społecznego, którego źródeł należy szukać  w istniejącym od wieków oraz uwarunkowanym kulturalnie podziale na kasty i warny[26]. Kolejne rządy w Nowym Delhi podjęły walkę z tym zjawiskiem, m.in. poprzez wprowadzenie systemu parytetów, jednak do tej pory nie udało się go pozbyć[27]. Podobny problem trawi społeczności Afganistanu, Pakistanu oraz Bangladeszu, jednak w tych państwach dotyczy on praw kobiet i ich dyskryminacji, a jest uwarunkowany tradycją islamską[28]. Nierówności społeczne mają wpływ nie tylko na brak warunków do utworzenia społeczeństw obywatelskich opartych na równych prawach, ale mają też bezpośrednie przełożenie na sprawy gospodarcze. Wykluczone lub dyskryminowane grupy społeczne mają nierówny dostęp do rynku pracy, a także cechują się niską aktywnością zawodową, co wpływa na ekonomiczne wyniki danego państwa.

Region zmaga się również z napięciami etnicznymi, które mają miejsca na niemal całym obszarze Azji Południowej. Najważniejsze z nich to napięcia syngalesko-tamilskie na Sri Lance, separatyzmy ludów tybeto-birmańskich w Północno-Wschodnich Indiach, czy Pasztunów i Beludżów w Południowym Pakistanie. To z kolei przyczynia się do wzmożonej aktywności przestępczej, a w najbardziej skrajnych przypadkach – sprzyja tworzeniu siatek terrorystycznych, które w największym stopniu dotyczą Afganistanu oraz Pakistanu[29].

Poza Sri Lanką, mediana wieku w państwach Azji Południowej wynosi mniej niż 30 lat[30]. Młode społeczeństwa wymagają, aby rządzący poświęcili szczególną uwagę na kwestię edukacji. Z danych UNDP wynika jednak, że średni czas trwania nauki w Azji Południowej wynosi 8,4 lata dla mężczyzn i 5,5 roku dla kobiet, a różnica ta jest największą spośród wszystkich regionów na świecie[31]. Efektywna edukacja jest skutecznym orężem w walce z wykluczeniami, zacofaniem ekonomicznym, biedą, czy ekstremizmem, a niskie nakłady PKB na naukę, badania i rozwój, jak również terroryzm zagrażający funkcjonowaniu placówek edukacyjnych, dyskryminacja dziewczynek oraz niewielki dostęp do elitarnych szkół[32] są przeszkodami, które wpływają na słaby poziom wyedukowania społeczeństw państw Azji Południowej.

Region zmaga się także z szeregiem wyzwań gospodarczych. Część z nich ma podłoże polityczne, czego najlepszym przykładem jest konflikt terytorialny dwóch najludniejszych państw Azji Południowej – Indii i Pakistanu. Spór przekłada się na redukcję wymiany handlowej i współpracy transgranicznej, co skutkuje blokowaniem rozwoju terytoriów sąsiadujących. Nowe Delhi jako nieformalny lider regionu posiada również napięte relacje z Pekinem, przez co Indusi nieufnie spoglądają na chińską penetrację rynków w Nepalu, Bangladeszu, Pakistanie i na Sri Lance[33]. Szczególnie, że takie państwa jak Malediwy, Bhutan, Nepal, Sri Lanka, czy Afganistan są stosunkowo małymi gospodarkami, więc mogą zostać bez większego wysiłku zdominowane przez kapitał z ChRL i wpaść w chińską pułapkę zadłużeniową, co może skutkować uzależnieniem politycznym od Pekinu lub koniecznością wydania koncesji gospodarczych na rzecz Chińczyków[34].

W globalnym łańcuchu dostaw państwa Azji Południowej świadczą niskomarżowe dobra, głównie w zakresie sprzedaży produktów rolnych, dostarczania nieprzetworzonych surowców, outsourcingowania usług, czy produkcji podstawowych sprzętów i urządzeń[35]. Niskie dochody państw, które są potęgowane wysokim poziomem ubóstwa, uniemożliwiają przeprowadzenie państwowych inwestycji, mających zaspokoić podstawowe potrzeby infrastrukturalne państwa, takie jak budowa kanalizacji, stałe dostarczanie energii elektrycznej do firm i gospodarstw domowych, prace irygacyjne, poprawa jakości dróg, utrzymanie standardów w placówkach szpitalnych oraz edukacyjnych, czy też rozbudowa portów, kolei i lotnisk.

Rosnąca liczba ludności stawia Azję Południową przed jeszcze jednym wyzwaniem, jakim jest koncepcja zrównoważonego rozwoju. Zakłada ona sprawiedliwe zarządzanie zasobami w ten sposób, aby zachować równowagę między środowiskiem naturalnym, potrzebami jednostki oraz rozwojem gospodarczym, a z dobrobytu mogłoby korzystać zarówno obecne, jak i przyszłe pokolenia[36].

2.3. Pandemia oraz zmiany klimatyczne – problemy ponadregionalne

W ciągu ostatnich 50 lata wahania światowych temperatur były wyższe niż w ciągu poprzednich 6000 lat. Naukowcy są zgodni co do tego, że to działalność człowieka jest główną przyczyną globalnego ocieplenia. Dane UNDP wskazują, że najbardziej narażone na zmiany klimatyczne są państwa Afryki i Azji Południowej, a możliwe skutki zmian dla tych regionów to m.in. coraz większe braki czystej wody, zanieczyszczenie powietrza oraz degradacja gleb[37]. Gospodarki państw Azji Południowej są oparte na paliwach kopalnych, przede wszystkim na węglu, który ma największy udział w tamtejszym miksie energetycznym[38]. Indie są na 3., a Pakistan – na 27. miejscu wśród największych emitentów dwutlenku węgla do atmosfery[39]. Jednak żadne z tych państw nie idzie śladami Stanów Zjednoczonych, Chin, lub państw Unii Europejskiej, które ogłosiły neutralność klimatyczną do 2050 roku, a w przypadku ChRL – do 2060 roku[40]. Nie ma wątpliwości, że problem zmian klimatycznych będzie coraz częściej brany na główną agendę debaty publicznej i politycznej w państwach Azji Południowej, ponieważ kryzys ten można zażegnać jedynie przez globalną współpracę, a negatywne skutki globalnego wzrostu temperatur będą coraz bardziej oddziaływać na gospodarki i społeczeństwa.

Równie ważnym wyzwaniem rozwojowym dla Azji Południowej będzie przezwyciężenie skutków pandemii spowodowanej wirusem SARS-CoV-2. O ile w ostatnich latach poziom ubóstwa w regionie powoli, acz sukcesywnie spadał, to pandemia i nagłe przerwanie globalnych łańcuchów dostaw spowodowały gwałtowne tąpnięcie w tej materii.

Sytuacja materialna zaczęła się pogarszać, a zjawisko to było szczególnie widoczne wśród najuboższej części społeczeństwa. Prognozowane daty zwalczenia ubóstwa[41] zaczęły się oddalać, po rewizji spowodowanej pandemią w Bangladeszu ma mieć to miejsce w 2079 roku, w Indiach – w 2076 roku, Pakistanie – 2044 roku, a na Sri Lance – 2034 roku[42]. Głównymi wyzwaniami popandemicznymi będzie odbudowa służby zdrowia oraz tych gałęzi gospodarki, które najdotkliwiej doświadczyły skutków lockdownów, m.in. branża turystyczna czy rynek usług[43]. Być może w wyłaniającym się nowym układzie sił po pandemii państwa Azji Południowej awansują w globalnych łańcuchach dostaw i dokonają modernizacji gospodarczej, jednak obecnie problem ten generuje więcej wyzwań niż możliwości.

ROZDZIAŁ III
Projekty AIIB w Azji Południowej

Niniejszy rozdział będzie zawierał pełne zestawienie wszystkich projektów z ramienia Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych, które miały miejsce w państwach Azji Południowej, z aktualnym stanem na dzień 28 lutego 2022 roku. Afganistan i Bhutan są państwami, które nie wystosowały żadnych wniosków do AIIB o pożyczkę[44], więc nie zostaną one ujęte w zestawieniu. Podstawowe informacje o projektach banku i funduszach udzielonych państwom Azji Południowej przedstawiają się następująco:

3.1. Bangladesz

AIIB zatwierdził finansowanie 14 projektów na terenie Bangladeszu na kwotę nieco ponad 2,6 miliarda USD. Pięć z nich (605 mln USD) dotyczy sektora energii i skupia się m.in. na poprawie efektowności wydobycia gazu ze złóż w okolicach miasta Brahmanbaria, budowa elektrowni gazowej o mocy 200 megawatów (MW), czy modernizacji i rozbudowie systemów przesyłu energii, aby móc dostarczyć prąd do miejskich i wiejskich gospodarstw domowych. Trzy projekty (470 mld USD), współfinansowane z Bankiem Światowym, są związane z gospodarką wodną, a ich celem jest budowa sieci wodociągowej w stolicy Bangladeszu Dhace i na obszarach wiejskich, a także budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków wraz z infrastrukturą zarządzającą systemem.

Bangladesz graniczy przede wszystkim z Indiami, dlatego dwa projekty opiewające na kwotę ponad 660 milionów USD są przeznaczone na rozbudowę drogowej infrastruktury transgranicznej między oboma państwami. Pozostałe 4 zadania AIIB o łącznej sumie 900 mln USD są wykorzystywane na walkę z wirusem SARS-CoV2 oraz skutkami pandemii.

Pięć kolejnych projektów, które zostały zaproponowane przez Dhakę i czekają na zatwierdzenie banku, dotyczą dalszej modernizacji systemu przesyłu energii (2 projekty o łącznej sumie 600,5 mln USD), rozbudowę drogi w zachodniej części Bangladeszu z dwu- do czteropasmowej (333,9 mld USD), inwestycję w poprawę jakości systemu zarządzającego projektami infrastrukturalnymi w państwie (200 mld USD), czy współfinansowany z ADB program zakupu szczepionek (500 mln USD).

3.2. Indie

Z 62 wszystkich zatwierdzonych projektów AIIB w Azji Południowej ponad połowa, bo aż 32, dotyczy Indii, a ich kwota opiewa na sumę ok. 8,1 mld USD. W przypadku proponowanych zadań jest to 11 projektów na 22 obejmujące region południowoazjatycki. Jednocześnie, łączna suma zatwierdzonych projektów dla Indii stanowi najniższy odsetek w stosunku do PKB, spośród wszystkich państw regionu posiadających zadania z ramienia AIIB, co pokazuje poniższa tabela:

Osiem projektów zostało przeznaczonych na inwestycje infrastrukturalne i transportowe. Wchodzą w nie: współfinansowana z ADB budowa szybkiej kolei w relacji Nowe Delhi-Meerut (500 mln USD), rozbudowa podmiejskiej kolei w Bombaju (500 mln), trzy projekty przeznaczone na lepsze skomunikowanie drogowe w obszarach wiejskich (924 mln USD), rozbudowa metra w mieście Bangalore (335 mln USD) i Ćennaj (356,67 mld USD) oraz inwestycja w program dot. pozyskania kapitału prywatnego na rozbudowę sieci autostrad (50 mln USD). Kwota przeznaczona na zadania infrastrukturalne wynosi ponad 2,6 miliarda USD i jest to sektor, który uzyskał największą ilość finansowania w ramach działalności AIIB w Indiach.

Również osiem pożyczek AIIB ma dotyczyć sektora energii, w tym pięć poświęconych modernizacji i rozbudowie sieci przesyłu energii elektrycznej (1 085 mln USD), dwa projekty budowy farm fotowoltaicznych o łącznej mocy 550 MW (115 mln USD), a także projekt gazyfikacji wybranych obszarów miejskich (75 mln USD).

Pięć projektów AIIB dotyczy mobilizacji kapitału prywatnego do inwestowania w wybrane sektory gospodarcze, takie jak: budowa tanich mieszkań, odnawialne źródła energii (2 zadania), infrastruktura, czy fundusze emerytalne i ubezpieczeniowe. Suma przeznaczona na kampanie zachęcające prywatnych inwestorów opiewają na sumę 625 milionów USD.

Sektory urbanistyki i zarządzania zasobami wodnymi posiadają łącznie pięć projektów, są to: usprawnienie zarządzania odpadami stałymi oraz wykorzystaniem wody w obszarach miejskich w stanach Pendżab (105 mld USD) i Kerala (105 mld USD) oraz mieście Ćennaj (150 mld USD), optymalizacja wykorzystania wód powierzchniowych i gruntowych w rolnictwie w stanie Zachodni Bengal (145 mln USD) oraz zaopatrzenie w bieżącą wodę ok. 3,3 milionów mieszkańców stanu Andra Pradesh poprzez rozbudowę sieci wodociągowej (400 mln USD), przy czym część zadań jest współfinansowana przez Bank Światowy.

Cztery zatwierdzone projekty, które opiewają na 2,25 mld USD, są skierowane na walkę z pandemią oraz jej skutkami gospodarczymi, jak również na zakup szczepionek. Dwa pozostałe zadania dotyczą: modernizacji placówek edukacyjnych w stanie Gudżarat (250 mln USD) oraz wzmocnienia odporności stanu Kerala na katastrofy naturalne i zmiany klimatyczne (125 mln USD).

Spośród 11 zawnioskowanych przez Indie, lecz nie zatwierdzonych jeszcze projektów, których łączna kwota wynosi ok. 3,78 mld USD, aż osiem zadań o wartość ponad 2,9 mld USD przypada na sektor infrastruktury i transportu. Dotyczą one: rozbudowy obwodnicy miasta Ćennaj (378 mln USD) oraz tamtejszej linii metra (438,75 mln USD), modernizacji infrastruktury drogowej w Bombaju (500 mln USD), budowy linii kolejowych i prowadnic w bombajskim porcie (70,1 mln USD) oraz metropolitalnej drogi ekspresowej (359 mln USD), rozbudowy linii tamtejszego metra (436 mln USD), jak również budowę 144-kilometrowej linii kolejowej w Narodowym Regionie Stołecznym Delhi (400 mln USD), czy modernizację infrastruktury drogowej w stanie Assam (320 mln USD). Pozostałe trzy zadania, o których dofinansowanie wnioskuje Nowe Delhi, opiewają na kwotę 880 mln USD i dotyczą infrastruktury wodnej, m.in. poprawy systemu irygacyjnego, modernizację systemu zapór czy poprawę jakości dystrybucji wody pitnej.

3.3. Malediwy

Malediwy mają jedynie 3 zatwierdzone projekty finansowane przez AIIB, jednocześnie stanowią one ok. 1,68% tamtejszego PKB, co jest najwyższym wynikiem spośród wszystkich sześciu analizowanych państw Azji Południowej.

Pierwszy projekt, z kwotą 20 mln USD, zakłada budowę farm fotowoltaicznych o mocy 36 MW oraz utworzenie magazynów energii na łączną moc 50 MW. Drugi, na który przewidziano sumę 40 mln USD, skupia się na modernizacji systemu odpadów stałych w mieście Male, stolicy Malediwów. Trzeci i ostatni program, opierający na sumę 7,3 mln USD i współfinansowany z Bankiem Światowym, zakłada wsparcie malediwskiej opieki zdrowotnej, a także pomoc z walce z gospodarczymi skutkami pandemii.

3.4. Nepal

Oba zatwierdzone przez AIIB zadania w Nepalu dotyczą projektów energetycznych. Pierwszy, na kwotę 112,3 mln USD, zakłada modernizację i rozbudowę sieci przesyłu energii elektrycznej w zachodniej części państwa. Drugi, dofinansowany kwotą 90 mln USD, dotyczy budowy elektrowni wodnej o mocy 216 MW.

Władze Nepalu zawnioskowały do AIIB o finansowanie jeszcze jednego projektu na kwotę 112 mln USD, który nie został do tej pory zatwierdzony przez bank i dotyczy on rozbudowy sieci energetycznej.

3.5. Pakistan

Pakistańskie projekty zatwierdzone w ramach AIIB opiewają na kwotę ponad 1,5 mld USD i zawierają 8 zadań. Dwa z nich są skupione ma mieście Karaczi i mają za celu poprawić tamtejszą komunikację miejską, a także infrastrukturę wodociągowo-kanalizacyjną (łącznie 111,81 mln USD). Ponadto, pieniądze jednego z projektów będą przeznaczone na remont dróg pomiędzy Islamabadem, Faisalabadem oraz Multanem (100 mln USD). Pakistan otrzymał również wsparcie na budowę elektrowni wodnej o mocy 300 MW na rzece Kunhar w prowincji Chajber Pasztunchwa (250 mln USD), czy też optymalizację funkcjonowania elektrowni wodnej Tarbela (300 mln USD), co ma zwiększyć jej moc o 1410 MW. Jedno z zadań zakłada poprawę infrastruktury wodno-kanalizacyjnej oraz systemu zarządzania odpadami stałymi w wybranych miejscowościach w prowincji Chajber Pasztinchwa (200 mln USD). Jednak największe środki, w kwocie 750 mln USD, są przeznaczane na walkę z pandemią oraz jej skutkami na pakistańską gospodarkę.

Niezatwierdzone jeszcze przez AIIB zadania są zaplanowane na łączną sumę 796 mil USD i dotyczą kolejno: modernizacji dróg w prowincji Pendżab (321 mln USD), rozbudowy sieci wodociągowo-kanalizacyjnej w mieście Karaczi (240 mln USD) oraz przebudowy infrastruktury uzdatniania wody i systemu ścieków w mieście Lahore (235 mln USD).

Wydaje się, że liczba wnioskowanych przez Islamabad projektów w ramach AIIB jest niewielka. Szczególnie, jeśli weźmie się pod uwagę takie czynniki jak liczbę ludności państwa, potencjał gospodarczy, istniejące wyzwania rozwojowe, czy najważniejsze – dobre relacje z Chińską Republiką Ludową. Należy jednak pamiętać, że Pekin zainwestował ponad 60 miliardów USD w Chińsko Pakistański Korytarz Ekonomiczny (CPEC – Chinese-Pakistan Economic Corridor), który łączy chińską prowincję Xinjiang z pakistańskim portem Gwadar nad Oceanem Indyjskim (Toppa, 2018). Projekt rozpoczęto w 2013 roku, a więc przed powstaniem AIIB. Jednocześnie CPEC jest wliczany w projekty w ramach BRI, a korytarz odpowiada na część wyzwań rozwojowych Pakistanu, szczególnie w zakresie infrastruktury drogowo-logistycznej, stąd też stosunkowo niskie zainteresowanie Islamabadu projektami w ramach AIIB.

3.6. Sri Lanka

Podobnie jak Malediwy, Sri Lanka posiada jedynie trzy projekty zatwierdzone przez AIIB. Należą do nich: usprawnienie standardów w budownictwie mających zapobiec zagrożeniom wynikającym z problemu osuwisk (80 mln USD), program zachęt dla sektora prywatnego w budowie tanich mieszkań (200 mln USD), a także wsparcie w walce z gospodarczymi skutkami pandemii (180 mln USD).

Rząd lankijski oczekuje jeszcze na zatwierdzenie dwóch kolejnych projektów, którymi są: modernizacja sieci przesyłu energii elektrycznej w Kolombo i na obszarze aglomeracji miasta (52 mln USD) oraz rozbudowa infrastruktury związanej z oczyszczalnią ścieków w mieście Anuradhapura.

Konkluzje i wnioski

Z biegiem lat centrum ekonomiczno-polityczne przenosi się do Azji, która odgrywa coraz większą rolę w zmieniającym się świecie[45]. Przyszłość nie będzie jednak należała do Azjatów, jeśli nie sprostają oni czekającym na rozwiązania wyzwaniom rozwojowym. Ze wszystkich regionów kontynentu, najwięcej zadań czeka mieszkańców Azji Południowej.

Pomoc w modernizacji i urzeczywistnieniu skoku cywilizacyjnego ma przynieść założony przez Chińczyków Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych. AIIB dostarcza wszechstronnej i kompleksowej pomocy dla państw członkowskich banku, ponadto współpracuje z innymi instytucjami finansowymi, takimi jak Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, czy Azjatycki Bank Rozwoju.

Pekin posiada zarówno największy kapitał w AIIB, jak i samodzielną mniejszość blokującą, co jednak nie przeszkadza innym państwom w pozyskiwaniu dofinansowań banku do swoich projektów. Dobrym przykładem są tutaj Indie, które pomimo pogorszenia relacji bilateralnych z ChRL w ostatnich latach, nadal korzystają z funduszy AIIB, a władze banku bez widocznych opóźnień lub dyskryminacji wnioskują kolejne projekty przesyłane przez Nowe Delhi. Sami Indusi tłumaczą to tym, że AIIB ma charakter międzynarodowy, więc nie można mówić o tym, że zadłużają się oni bezpośrednio w Pekinie[46]. Brak upolitycznienia banku z pewnością wpłynie pozytywnie na jego odbiór oraz stabilne funkcjonowanie w przyszłości.

Z racji tego, że Polska jest jednym z pozaregionalnych członków Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych, to niniejszy raport może posłużyć jako źródło informacji dla tych polskich przedsiębiorców, którzy zastanawiają się nad wejściem na azjatycki rynek. Szczególnie mogą być nim zainteresowane branże zajmujące się budową dróg, kolei, infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, elektrowni (gazowych, wodnych, ale także farm fotowoltaicznych), jak również produkcją pojazdów komunikacji miejskiej, czy przedsiębiorstwa zajmujące się optymalizacją przepisów lub procedur prawnych.

Raport może też pełnić funkcję informacyjną dla tych badaczy, którzy są zainteresowani tematyką wyzwań rozwojowych dla regionu Azji Południowej. Na podstawie realizowanych oraz proponowanych przez poszczególne stolice zadań można wywnioskować, w jaki sposób państwa Azji Południowej charakteryzują stojące przed nimi wyzwania oraz w jakich obszarach kładą oni akcenty. Przykładowo, Indie kładą główny nacisk na wypełnienie luk w sektorze transportu i jak najlepszym skomunikowaniu państwa, z kolei Bangladesz wykorzystuje fundusze AIIB głównie do przyspieszenia procesu elektryfikacji państwa i budowy nowych bloków energetycznych.

Kwota niemal 13 miliardów USD zatwierdzonych, jak i kolejnych nieco ponad 6,4 miliarda USD niezatwierdzonych projektów stanowi istotny komponent w transformacji regionu. Fundusze AIIB w istotny sposób pomagają państwom Azji Południowej sprostać wyzwaniom rozwojowym. Bank istnieje od przełomu lat 2015/16[47] i od tego czasu udało mu się ugruntować pozycję ważnego inwestora w regionie. Im dalej działalność będzie się nadal utrzymywała z dala od polityki, to jego rola w procesie modernizacji Azji Południowej powinna być coraz większa.

Bibliografia

Ahmed, V.,Suleri, A.Q., Javed, A. (2015). Strengthening South Asia Value Chain: Prospects and Challenges. South Asia Economic Journal, 16(2S), 55S-74S.

Akhtar S., Yan L., Liyang P. (2020, 17 wrzesień). Prospects and Challenges for South Asian Countries Under the Pandemic, Yi Cai Global, Dostęp https://www.yicaiglobal.com (28 luty 2022)

Asian Development Bank (2021, kwiecień). ADB Annual Report 2020, Dostęp https://www.adb.org (28 luty 2022)

Asian Infrastructure Investment Bank, AIIB Corporate Strategy, Dostęp https://www.aiib.org (28 luty 2022)

Asian Infrastructure Investment Bank, COVID-19 Crisis Recovery Facility, Dostęp https://www.aiib.org (28 luty 2022)

Asian Infrastructure Investment Bank, Energy Sector Strategy: Sustainable Energy for Asia, Dostęp https://www.aiib.org (28 luty 2022)

Asian Infrastructure Investment Bank, Members and Prospective Members of the Bank, Dostęp https://www.aiib.org (28 luty 2022)

Asian Infrastructure Investment Bank, Project Process, Dostęp https://www.aiib.org (28 luty 2022)

Baussart, F. (2021, 08 kwiecień). Comparative Status of Women in Pakistan and Bangladesh, Modern Diplomacy, Dostęp https://moderndiplomacy.eu (28 luty 2022)

Britannica, South Asia, Dostęp https://www.britannica.com (28 luty 2022)

Chan, E. (2018, 10 wrzesień). ‘Made in China 2025’: is Beijing’s plan for hi-tech dominance as big a threat as the West thinks it is?, South China Morning Post, Dostęp https://www.scmp.com/ (28 luty 2022)

Cook, M. (2015, 05 czerwiec). Two Asias: AIIB v ADB, The Straits Times, Dostęp https://www.straitstimes.com (28 luty 2022)

Domżalski S. (2017). Indie w gospodarce światowej. Słoń, który pragnął latać. Warszawa: Wydawnictwo Asian Century.

Góralczyk, B. (2018). Wielki Renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje. Warszawa: Wydawnictwo Dialog.

Hillman, J.E. (2018, 03 kwiecień). How Big is China’s Belt and Road?, Center for Strategic & International Studies, Dostęp https://www.csis.org/ (28 luty 2022)

Iwanek, K. (2021, 14 czerwiec). Amid Tensions with China, India Proceeding with AIIB-funded Projects, The Diplomat, Dostęp https://thediplomat.com (28 luty 2022)

Khanna, P. (2020). Przyszłość należy do Azji. Globalny porządek w XXI stuleciu. Wrocław: Wydawnictwo Wektory.

Kołodko, G. (2018). Czy Chiny zbawią świat? Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.

Kuszewska A. (2015). Zrozumieć Pakistan. Radykalizacja, terroryzm i inne wyzwania, Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Morgan Stanley (2018, 14 marzec). Inside China’s Plan to Create a Modern Silk Road, Dostęp https://www.morganstanley.com (28 luty 2022)

Okraska, T. (2019). Słoń w pogoni za smokiem. Stosunki indyjsko-chińskie w zmieniającym się świecie. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Rajagopalan, R.P. (2021, 07 maj). China in Sri Lanka: The Colombo Port Conundrum, The Diplomat, https://thediplomat.com (28 luty 2022)

Savoia A., Sen K., Asadullah M.N. (2020, 06 październik). South Asia: how to ensure progress on reducing poverty isn’t reversed by coronavirus, The Conversation, Dostęp https://theconversation.com (28 luty 2022)

Statista Research Department (2021, 29 marzec). Median age South Asia 2020 by country, Dostęp https://www.statista.com (28 luty 2022)

The Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (2018, 15 wrzesień). Achieving the Sustainable Development Goals in South Asia: Key Policy Priorities and Implementation Challenges, Dostęp https://www.unescap.org (28 luty 2022)

The World Bank, CO2 emissions (kt), Dostęp https://data.worldbank.org/ (28 luty 2022)

The World Bank, GDP per capita (current US$), Dostęp https://data.worldbank.org/ (28 luty 2022)

The World Bank, GDP per capita (current US$) – South Asia, Dostęp https://data.worldbank.org/ (28 luty 2022)

The World Bank, GDP per capita, PPP (current international $), Dostęp https://data.worldbank.org/ (28 luty 2022)

The World Bank, GDP per capita, PPP (current international $) – South Asia, Dostęp https://data.worldbank.org/ (28 luty 2022)

Toppa, S. (2018, 14 listopad). Why Young Pakistanis Are Learning Chinese, The Atlantic, Dostęp https://www.theatlantic.com (28 luty 2022)

United Nations Development Programme (2020). Human Development Report 2020. The next frontier. Human development and the Anthropocene, Dostęp http://hdr.undp.org (28 luty 2022)

Wiech, J. (2021, 02 kwiecień). Kwestionowanie globalnego ocieplenia, wydanie drugie poprawione [KOMENTARZ], Energetyka 24, Dostęp https://www.energetyka24.com (28 luty 2022)

---

[1] GDP per capita (current US$) – South Asia, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=8S, dostęp 28.02.2022 r.

[2] GDP per capita, PPP (current international $) – South Asia, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?locations=8S, dostęp 28.02.2022 r.

[3] GDP per capita (current US$), https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD, dostęp 28.02.2022 r.

[4] GDP per capita, PPP (current international $, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD, dostęp 28.02.2022 r.

[5] W mierniku HDI im wartość jest bliższa 1, tym rozwój społeczny jest wyższy.

[6] Human Development Report 2020. The next frontier. Human development and the Anthropocene, United Nations Development Programme, 2020, s. 354.

[7] South Asia, https://www.britannica.com/place/South-Asia, dostęp 28.02.2022 r.

[8] Zob. https://www.aiib.org/en

[9] G. Kołodko, Czy Chiny zbawią świat?, Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2018, s. 44-49.

[10] B. Góralczyk, Wielki Renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje, Warszawa: Wydawnictwo Dialog, 2018, s. 351-361.

[11] E. Chan, ‘Made in China 2025’: is Beijing’s plan for hi-tech dominance as big a threat as the West thinks it is?, The South China Morning Post, 10 wrzesień 2018, https://www.scmp.com/business/china-business/article/2163601/made-china-2025-beijings-plan-hi-tech-dominance-big-threat, dostęp 28.02.2022 r.

[12] B. Góralczyk, op.cit., s. 364.

[13] J.E. Hillman, How Big is China’s Belt and Road?, Center for Strategoc & International Studies, 03 kwienień 2018, https://www.csis.org/analysis/how-big-chinas-belt-and-road, dostęp 28.02.2022 r.

[14] M. Cook, Two Asias: AIIB v ADB, The Straits Times, 10 wrzesień 2018, https://www.straitstimes.com/opinion/two-asias-aiib-v-adb, dostęp 28.02.2022 r.

[15] Dane na dzień: 28 luty 2022 r.

[16] Members and Prospective Members of the Bank, https://www.aiib.org/en/about-aiib/governance/members-of-bank/index.html, dostęp 28.02.2022 r.

[17] Dane na dzień: 31 grudzień 2020 r., Annual Report 2020, https://www.adb.org/ar2020, dostęp 28.02.2022 r.

[18] Dane na dzień: 28 luty 2022 r., Members and Prospective Members of the Bank, https://www.aiib.org/en/about-aiib/governance/members-of-bank/index.html, dostęp 28.02.2022 r.

[19] Dane na dzień: 31 grudzień 2020 r., Annual Report 2020, https://www.adb.org/ar2020, dostęp 28.02.2022 r.

[20] Project Process, https://www.aiib.org/en/projects/process/index.html, dostęp 28.02.2022 r.

[21] AIIB Corporate Strategy, https://www.aiib.org/en/policies-strategies/strategies/corporate-strategy.html, dostęp 28.02.2022 r.

[22] Energy Sector Strategy: Sustainable Energy for Asia, https://www.aiib.org/en/policies-strategies/strategies/sustainable-energy-asia/index.html, dostęp 28.02.2022 r.

[23] Inside China’s Plan to Create a Modern Silk Road, https://www.morganstanley.com/ideas/china-belt-and-road, dostęp 28.02.2022 r.

[24] COVID-19 Crisis Recovery Facility, https://www.aiib.org/en/policies-strategies/COVID-19-Crisis-Recovery-Facility/index.html, dostęp 28.02.2022 r.

[25] Human Development Report 2020. The next frontier. Human development and the Anthropocene, op.cit., s. 344-346.

[26] T. Okraska, Słoń w pogoni za smokiem. Stosunki indyjsko-chińskie w zmieniającym się świecie, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2019, s. 153.

[27] Ibidem, s. 154.

[28] F. Baussart, Comparative Status of Women in Pakistan and Bangladesh, Modern Diplomacy, 08 kwiecień 2021, https://moderndiplomacy.eu/2021/04/08/comparative-status-of-women-in-pakistan-and-bangladesh/, dostęp 28.02.2022 r.

[29] A. Kuszewska, Zrozumieć Pakistan. Radykalizacja, terroryzm i inne wyzwania, Warszawa: Wydawnictwo PWN, 2015, s. 135-140

[30] Median age of the population in South Asia in 2020, by country, https://www.statista.com/statistics/591066/median-age-of-the-population-in-south-asia/, dostęp 28.02.2022 r.

[31] Human Development Report 2020. The next frontier. Human development and the Anthropocene, op.cit., s. 359.

[32] A. Kuszewska, op.cit., s. 191.

[33] T. Okraska, op.cit., s. 196-199.

[34] R.P. Rajagopalan, China in Sri Lanka: The Colombo Port Conundrum, The Diplomat, 07 maj 2021, https://thediplomat.com/2021/05/china-in-sri-lanka-the-colombo-port-conundrum/, dostęp 28.02.2022 r.

[35] V. Ahmed, A.Q. Suleri, A. Javed, Strengthening South Asia Value Chain: Prospects and Challenges, “South Asia Economic Jourlan”, Vol. 16, No. S2 (2015), s. 56S-62S.

[36] Achieving the Sustainable Development Goals in South Asia: Key Policy Priorities and Implementation Challenges, https://www.unescap.org/publications/achieving-sustainable-development-goals-south-asia-key-policy-priorities-and, dostęp 28.02.2022 r.

[37] Human Development Report 2020. The next frontier. Human development and the Anthropocene, op.cit., s. 64.

[38] S. Domżalski, Indie w gospodarce światowej. Słoń, który pragnął latać, Warszawa: Wydawnictwo Asian Survey, 2017, s. 149-151.

[39] Dane za rok 2018, CO2 emissions (kt), https://data.worldbank.org/indicator/EN.ATM.CO2E.KT, dostęp 28.02.2022 r.

[40] J. Wiech, Kwestionowanie globalnego ocieplenia, wydanie drugie poprawione [KOMENTARZ], Energetyka 24, 02 kwiecień 2021, https://energetyka24.com/klimat/kwestionowanie-globalnego-ocieplenia-wydanie-drugie-poprawione-komentarz, dostęp 28.02.2022 r.

[41] W tym wypadku liczonego jako życie za kwotę mniejszą niż 1,9 USD dziennie na osobę.

[42] A. Savoia, K. Sen, M.N. Asadullah, South Asia: how to ensure progres on reducing poverty isn’t reversed by coronavirus, The Conversation, 06 październik 2020, https://theconversation.com/south-asia-how-to-ensure-progress-on-reducing-poverty-isnt-reversed-by-coronavirus-146169, dostęp 28.02.2022 r.

[43] S. Akhtar, L. Yan, P. Liyang, Prospects and Challenges for South Asian Countries Under the Pandemic, Yi Cai Global, 17 wrzesień 2020, https://www.yicaiglobal.com/opinion/columnist/prospects-and-challenges-for-south-asian-countries-under-the-pandemic, dostęp 28.02.2022 r.

[44] Bhutan jako jedyne państwo Azji Południowej nie jest członkiem AIIB.

[45] P. Khanna, Przyszłość należy do Azji. Globalny porządek w XXI stuleciu, Wrocław: Wydawnictwo Wektory, 2020.

[46] K. Iwanek, Amid Tensions with China, India Proceeding with AIIB-funding Projects, The Diplomat, 14 czerwiec 2021, https://thediplomat.com/2021/06/amid-tensions-with-china-india-proceeding-with-aiib-funded-projects/, dostęp 28.02.2022 r.

[47] AIIB został otwarty w grudniu 2015 roku, jednak jego otwarcie dla biznesu rozpoczęło się miesiąc później – w styczni 2016 roku.

Foto: Wikimedia Commons