Artykuł w skrócie:
– Obecna sytuacja wewnętrzna Libanu to efekt wieloletnich kryzysów politycznych oraz wystąpień ludności przeciwko władzy.
– Współczesny kryzys wpływa na wzrost cen produktów w Libanie, prowadząc do coraz większej pauperyzacji społeczeństwa.
– Bez pomocy od zagranicznych donatorów sytuacja w kraju będzie się stale pogarszać.
Kryzys społeczny, z jakim przyszło się zmagać mieszkańcom Libanu w drugiej dekadzie XXI wieku, jest pokłosiem szeregu, przede wszystkim, wydarzeń wewnętrznych, które dotknęły ten kraj. Libańczycy zmagają się z całym spektrum problemów od zakończenia wojny domowej w 1990 roku. Od tego czasu nastąpiła stagnacja na stanowiskach politycznych, umożliwiając szerzący się nepotyzm oraz wieloletnie rządy poszczególnych polityków Nabih Berri sprawuje funkcję przewodniczącego parlamentu od 1990 roku (sic!)). Wiek XXI charakteryzuje się również częstymi zrywami ludności skierowanymi przeciwko rządzącym. W tym okresie przez Liban przetoczyły się cztery rewolucje: rewolucja cedrowa 2005, arabska wiosna 2011, rewolucja śmieciowa 2015, oraz rewolucja październikowa 2019. Żadna z nich nie przyniosła wymarzonych dla demonstrujących rezultatów, a jedynie pogarszała sytuację w kraju.
Obecny kryzy wewnętrzny Libanu charakteryzuje się ogromnymi problemami finansowymi tego kraju, zarówno na poziomie niewypłacalności państwa, jak i coraz większej pauperyzacji społeczeństwa. Asumptem do wybuchu rewolucji październikowej 2019 roku była próba nałożenia przez rząd Saada Haririego kolejnego podatku, tym razem od połączeń głosowych przez aplikacje Messenger i WhatsApp. Dało to impuls dla społeczeństwa, które masowo wyszło na ulice Libanu, wysuwając całą listę postulatów, w tym zmianę systemu politycznego, uregulowanie kwestii związanych z funkcjonowaniem Specjalnego Trybunału dla Libanu, a także kwestii uchodźców syryjskich, degradacji środowiska i ocieplenia klimatu, praw kobiet i dzieci, oraz kwestii ekonomicznych, które zaczęły popychać zwykłych Libańczyków w kierunku ubóstwa.
Kolejne miesiące doprowadziły do dalszego pogorszenia sytuacji ekonomicznej w kraju. Masowe demonstracje doprowadziły do upadku rządu Saada Haririego 29 października 2019. Podstawowym postulatem demonstrujących było odejście od władzy osób skostniałych na stanowiskach jak Nabih Berri, Michael Aoun, Walid Jumblatt, Saad Hariri, czyli osób powiązanych z reżimem od zakończenia wojny domowej. Protestujący domagali się zniesienia systemu konfesyjnego oraz wprowadzenia do władz osób niepowiązanych z dawnym reżimem. Demonstracje zostały przerwane wraz z wybuchem światowej pandemii Covid-19. Dla Libanu w kontekście kryzysu ekonomicznego było to znaczące wydarzenie, ponieważ stało się jedną z przyczyn pauperyzacji społeczeństwa. Wprowadzane lockdowny oraz zatrzymanie światowej mobilności miało wpływ na sytuację ekonomiczną oraz ograniczenie dochodów generowanych z turystyki i handlu. Trzecim znaczącym wydarzeniem, które negatywnie wpłynęło na sytuację Libanu pod koniec drugiej dekady XXI wieku, był wybuch saletry amonowej w porcie w Bejrucie 4 sierpnia 2020 roku. Powyższe wydarzenia wpłynęły negatywnie na sytuację ekonomiczną tego kraju. Według najnowszego Lebanon Economic Monitor (LEM), wydanego przez Bank Światowy, kryzys gospodarczy i finansowy prawdopodobnie znajdzie się w pierwszej dziesiątce, a być może w pierwszej trójce najpoważniejszych epizodów kryzysowych na świecie od połowy XIX wieku[1]. PKB Libanu gwałtownie spadło z blisko 55 mld USD w 2018 r. do szacowanych 33 mld USD w 2020 r., podczas gdy PKB na mieszkańca spadł o około 40 procent w ujęciu dolarowym[2]. Wpływ na ceny doprowadził do gwałtownego wzrostu inflacji. Dodatkowym problemem dla mieszkańców Libanu jest dewaluacja waluty. Opisywane wydarzenia doprowadziły do spadku wartości liry libańskiej w stosunku do dolara. Od 1997 roku ten kurs był stały, a obie waluty były w powszechnym obrocie w kraju. Do tej pory rachunki w restauracjach czy sklepach podawane są w obu walutach w przeliczeniu 1 dolar = 1 500 funtów libańskich. Niemniej, ten odnośnik nie odpowiada już sytuacji w kraju. Brak dolara spowodował ogromny wzrost ceny tej waluty na czarnym rynku. W lipcu 2021 można było otrzymać 21 500 funtów libańskich[3] za dolara, przy oficjalnym kursie 1 500 LBP. Nawet kurs bankowy dla samych Libańczyków jest bardzo niekorzystny. W oddziale można wymienić dolary na funty libańskie po kursie 3 900[4]. Liban, którego waluta załamała się w wyniku głębokiego kryzysu finansowego, uruchamia program pozyskiwania dolarów za pośrednictwem banków po kursie zbliżonym do tego, jaki oferują nieoficjalni dealerzy. Niemniej, ten kurs bankowy jest i tak niższy od kursu na czarnym rynku. Warto tutaj zaznaczyć, że są dni w Libanie, kiedy mieszkańcy nie mogą wybrać pieniędzy z bankomatów, gdyż w oddziałach nie ma gotówki . Takie sytuacje pojawiają się chociażby w drugim największym mieście Libanu – Trypolisie. Problemem jest również ilość jaką mogą wybrać Libańczycy z konta – władze określają wysokość kwot, które dziennie i miesięcznie mogą być pobrane przez posiadaczy kont.
Inflacja waluty przyczynia się do wzrostu cen towarów. Ceny produktów, kompatybilnie ze spadkiem wartości lity libańskiej, drożeją, pogłębiając tym samym problemy ekonomiczne mieszkańców Libanu. Ceny poszczególnych produktów, co można zauważyć na poniższej grafice, wzrosły kilkukrotnie, a obecna sytuacja nie wskazuje na możliwość poprawy. Z dnia na dzień cena waluty na czarnym rynku wzrasta, a produkty regularnie drożeją.
Istotnym problemem jest również wzrastające bezrobocie. Jedynie wśród kobiet, od rozpoczęcia kryzysu gospodarczego, stopa bezrobocia wzrosła z 14,3% do 26% (wrzesień 2020)[5]. Ogółem, stopa bezrobocia w Libanie w maju 2021 roku osiągnęła 35%[6].Pauperyzacja społeczeństwa jest najbardziej zauważalna pośród najbiedniejszych, niemniej obecna sytuacja uderza również w bogatsze grupy społeczne. Nie tyle jest to spowodowane obniżeniem poziomu życia, ale wieloma utrudnieniami, z którymi musi się mierzyć społeczność w Libanie. Wraz z pogłębiającym się kryzysem i wzrostem cen mieszkańcy tego kraju cierpią z powodu zaburzeń w dostawie prądu. W muzułmańskich częściach Trypolisu prąd jest dostarczany jedynie przez 2 godziny dziennie. Brak prądu jest również skorelowany z problemami z dostępem do wody. Dostęp do niej jest zapewniony tylko w okresie, kiedy jest elektryczność. Kolejną istotną kwestią, z którą obecnie borykają się Libańczycy, jest brak paliwa na stajach benzynowych. Nieuregulowanie przez rządzących rachunku za dostarczenie paliwa, spowodowało braki tego produktu w kraju. Obecnie większość stacji jest zamknięta, jedynie niektóre wciąż funkcjonują. Doprowadziło to do kilometrowych kolejek i coraz większych obaw wśród społeczeństwa o przyszłość.
Zaistniałe problemy ekonomiczne oddziałują nie tylko na Libańczyków, ale również na uchodźców, którzy stanowią ¼ społeczeństwa. Wojna domowa w Syrii doprowadziła do masowego napływu Syryjczyków do Libanu, którzy osiedlając się w kraju ościennym liczyli na szybkie zakończenie konfliktu i powrót do domu. Ich pobyt w kraju docelowym się jednak przedłużył. Liban nie jest sygnatariuszem konwencji o uchodźcach, stąd status prawny Syryjczyków pozostaje nieuregulowany. Powoduje to kolejne problemy nie tylko dla samych uchodźców, ale również dla kraju. Pogłębiający się kryzys czyni ich jeszcze większymi pariasami. Brak legalnego statusu (który jest obwarowany kosztami) uniemożliwia im podjęcie legalnej pracy. Jest to powodem jeszcze większego bezrobocia wśród mieszkańców Libanu, a tym samym finansową niemożnością zapewnienia sobie bezpieczeństwa mieszkaniowego czy żywnościowego.
Podsumowanie
Liban zmaga się z wieloma problemami, które są wynikiem egzogenicznych uwarunkowań, do których zalicza się pandemia Covid-19, wojna zastępcza w Syrii, oraz endogenicznych, związanych z permanentnym impasem politycznym, kryzysem społecznym oraz trudnościami ekonomicznymi. W obliczu kolosalnych wyzwań, ciągła bezczynność polityczna i brak w pełni funkcjonującego organu wykonawczego zagrażają już i tak fatalnym warunkom społeczno-gospodarczym oraz kruchemu pokojowi społecznemu, a na horyzoncie nie widać wyraźnego punktu zwrotnego[7]. Konsekwencją powyższych problemów są liczne kryzysy społeczne, z którymi zmagają się mieszkańcy Libanu, takie jak brak stałego dostępu do wody i prądu, ubóstwo, bezrobocie, dewaluacja waluty, wzrost cen, brak paliwa na stacjach benzynowych, zanieczyszczenie środowiska, czy impas polityczny. Niemniej, pogarszająca się wewnętrznie sytuacja Libanu jest problemem nie tyle krajowym, co i globalnym. Pauperyzacja społeczeństwa będzie prowadzić do migracji ekonomicznych, mimo iż wielu młodych obywateli zapewnia, że wyjeżdżać z kraju nie chce. Dla obywateli problemem jest system konfesyjny oraz obecna elita rządzących, a rozwiązaniem przez nich proponowanym jest zmiana starego establishmentu na nowy. Libańczycy czekają na kolejne wybory, wierząc, że one wyzwolą cykl zmian na lepsze.
[1] Lebanon Sinking into One of the Most Severe Global Crises Episodes, amidst Deliberate Inaction, 2021, [dostęp: 8.06.2021], https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2021/05/01/lebanon-sinking-into-one-of-the-most-severe-global-crises-episodes?s=07&fbclid=IwAR3H2GeIQzJF7dOE7qjbsm0qJuVaFJqf9UM87xu-S09Q2Wvq5mgiRVzelVQ.
[2] Lebanon Sinking into One of the Most Severe Global Crises Episodes, amidst Deliberate Inaction, 2021, [dostęp: 8.06.2021], https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2021/05/01/lebanon-sinking-into-one-of-the-most-severe-global-crises-episodes?s=07&fbclid=IwAR3H2GeIQzJF7dOE7qjbsm0qJuVaFJqf9UM87xu-S09Q2Wvq5mgiRVzelVQ.
[3] Badania własne prowadzone w Trypolisie.
[4] Dla posiadaczy konta w dolarach.
[5] From where I stand: “I learned to acknowledge that even though I made a mistake, this does not define me.”, [dostęp: 7.06.2021], https://arabstates.unwomen.org/en/news/stories/2021/06/from-where-i-stand-i-learned-to-acknowledge-that-even-though-i-made-a-mistake?s=07&fbclid=IwAR13ZbPwjlTrhEMfki_uggcIeZzkoerJV4XY9L2d0qkKqXbcQ9Wr7y0GZBY
[6] Unemployment on the rise in Lebanon, 2021, [dostęp: 8.06.2021], https://www.lbcgroup.tv/news/d/news-bulletin-reports/588882/Lebanon-news-lbci/en?fbclid=IwAR3Egz5HR71l_iWb3WpwsaZoloIfxw7H-3tljN9QBZ52YIO8zL5JVwWecC8.
[7] Lebanon Sinking into One of the Most Severe Global Crises Episodes, amidst Deliberate Inaction, 2021, [dostęp: 8.06.2021], https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2021/05/01/lebanon-sinking-into-one-of-the-most-severe-global-crises-episodes?s=07&fbclid=IwAR3H2GeIQzJF7dOE7qjbsm0qJuVaFJqf9UM87xu-S09Q2Wvq5mgiRVzelVQ.
JEŻELI DOCENIASZ NASZĄ PRACĘ, DOŁĄCZ DO GRONA NASZYCH DARCZYŃCÓW!
Z otrzymanych funduszy sfinansujemy powstanie kolejnych publikacji.
Możliwość wsparcia to bezpośrednia wpłata na konto Instytutu Nowej Europy:
95 2530 0008 2090 1053 7214 0001 tytułem: „darowizna na cele statutowe”.
Comments are closed.