XII Spotkanie na Szczycie między Marokiem i Hiszpanią (XII Reunión de Alto Nivel entre Marruecos y España) odbyło się w dniach 1-2 lutego 2023 roku w Rabacie. Uczestniczyli w nim premier Maroka Aziz Akhannouch oraz szef rządu hiszpańskiego Pedro Sánchez, w towarzystwie 12 ministrów po każdej stronie. Deklaracja końcowa nie jest wiążąca prawnie. Jest to zbiór intencji, zapowiadających m.in. uregulowanie kwestii ceł we Wspólnotach Autonomicznych Ceuta i Melilla bez podania konkretnych dat. Brakowało króla Mohammeda VI, chociaż należy podkreślić, że formalinie nie musiał uczestniczyć w spotkaniu egzekutywy. Nie zorganizowano także konferencji prasowej [9]. Ostatnie spotkanie tej rangi [La Reunión de Alto Nivel (RAN)] miało miejsce w czerwcu 2015 roku. Było pierwszym po radykalnej zmianie stanowiska Hiszpanii w sprawie suwerenności Sahary Zachodniej.
Premier Hiszpanii zapowiedział, że będzie to przełom, który posłuży do wyznaczenia nowego etapu w stosunkach dwustronnych między Madrytem a Rabatem. Jednak wbrew oczekiwaniom deklaracja podpisana na lutowym szczycie jest niejednoznaczna i nieprecyzyjna. Jej głównym celem jest wzmocnienie współpracy w takich obszarach jak gospodarka wodna, środowisko, rolnictwo, edukacja i kultura czy transport. Rząd Hiszpanii dąży do utrzymania pozycji pierwszego partnera handlowego królestwa Alaouitów. Ponadto należy zauważyć, że żaden z 74 punktów wspólnej deklaracji hiszpańsko-marokańskiej nie określa konkretnej daty otwarcia odprawy celnej w miastach Ceuta i Melilla. Jedynie punkt 42 odnosi się do zobowiązania obu stron do „pełnej normalizacji przepływu osób i towarów w uporządkowany sposób”. W rzeczywistości tekst nie wspomina o słowach „cła” lub „granica” w odniesieniu do granicy między dwiema hiszpańskimi enklawami a terytorium Maroka, co oznaczałoby dorozumiane uznanie hiszpańskiej suwerenności nad nimi. Hiszpańskie miasta autonomiczne są historycznym roszczeniem królestwa Alaouitów [6].
Strona hiszpańska powtarza stanowisko wyrażone we wspólnej deklaracji przyjętej 7 kwietnia 2022 r., w której uznano, że marokański wniosek dotyczący autonomii Sahary Zachodniej jest najlepszym sposobem rozwiązania konfliktu.
W konsekwencji uznanie przez Hiszpanię suwerennych praw Maroka nad Saharą Zachodnią nie jest równoznaczne z uznaniem przez Maroko hiszpańskiej suwerenności nad dwiema wspólnotami autonomicznymi: Ceuta i Melilla.
To, co zostało zwerbalizowane na szczycie, to zobowiązanie „nie obrażania się” w sprawach związanych z suwerennością terytorialną. Przestrzeń powietrzna nad Saharą Zachodnią jest kontrolowana z Wysp Kanaryjskich. Jednak lotniska na terytorium są kontrolowane przez Maroko, które od 1975 r. militarnie okupuje obszar byłej kolonii hiszpańskiej. Oznacza to, że to Hiszpania zezwala na loty przylatujące na to terytorium [4]. Wspólna deklaracja z 7 kwietnia 2022 r. odniosła się do sprawy w bardzo nieprecyzyjny sposób. Stwierdzono w niej, że rozpoczną się rozmowy w sprawie zarządzania przestrzenią powietrzną”. Dopiero rok później sprawa została zintensyfikowana za pośrednictwem pisma rządowego skierowanego do senatora Koalicji Wysp Kanaryjskich, Fernando Clavijo. Podkreślono, że rozpoczęła się koordynacja działań między zainteresowanymi stronami. W deklaracji podpisanej przez Sáncheza i Mohameda VI zapowiedziano nawet reaktywowanie Grupy roboczej ds. delimitacji przestrzeni morskich na wybrzeżu Atlantyku [1].
Struktura lutowej deklaracji przypomina podział na „trzy koszyki” znany z Procesu Barcelońskiego: sprawy polityczne (ujęte jako dyplomatyczno-strategiczne), ekonomiczne oraz społeczno-kulturowe.
Hiszpania i Maroko mają wspólne unikalne dziedzictwo kulturowe, co przejawia się nie tylko w architekturze. Stąd aktualne jest wezwanie do stworzenia nowej „sieci międzyludzkiej” (miast bliźniaczych, partnerstwa między uczelniami, mobilności studentów, tworzenia komitetów badawczych i instytutów badawczych itp.). Celem takiego działania jest integracja społeczeństwa i jego wzajemne zrozumienie [2].
Już na początku lat 90. Hiszpania i Maroko w Trakcie o przyjaźni, dobrym sąsiedztwie i współpracy ( Tratado de amistad, buena vecindad y cooperación entre el Reino de España y el Reino de Marruecos) zadeklarowały zintensyfikowanie liczby dwustronnych kontaktów politycznych. W dokumencie zapisano doroczne spotkanie na wysokim szczeblu szefów rządów obu krajów, naprzemiennie w Hiszpanii oraz w Maroku. Kolejno co pół roku spotkania na poziomie ministrów spraw zagranicznych. Regularne konsultacje między Sekretarzami Stanu, Sekretarzami Generalnymi i Dyrektorami Generalnymi ds. Politycznych, Bezpieczeństwa i Rozbrojenia, Konsularnych, Kultury, Stosunków Gospodarczych i Współpracy [3].
Na krótko przed kwietniowym spotkaniem rząd przyznał, że pracuje również nad otwarciem siedziby lub przedstawicielstwa Instytutu Cervantesa w El Aaiún.
Otwarcie siedziby w El Aaiún wymaga zgody Maroka, ponieważ jest to terytorium pod jego wojskową władzą. Żaden kraj jednak oficjalnie nie uznaje zwierzchnictwa Maroka nad Saharą Zachodnią [7].
Maroko często używa następującej terminologii w odniesieniu do Sahary Zachodniej: „kwestia narodowa” lub „prowincja południa”. Konflikt na Saharze określa jako „sztuczny” lub „wymyślony”[8]. Na arenie międzynarodowej takie stanowisko nie zyskuje aprobaty. Parlament Europejski przegłosował rezolucję na rzecz praw człowieka i wolności słowa w Maroku. PSOE (Partido Socialista Obrero Espanol) głosowało przeciw, pozostając w sojuszu jedynie z garstką skrajnie prawicowych posłów.
Zarówno Hiszpania jak i Maroko aktywnie współpracują w promowaniu planu gospodarczo-inwestycyjnego dla południowego sąsiedztwa Unii Europejskiej. W szczególności w zakresie współfinansowania planowanych przez Fundusz inwestycji. Strategiczna inwestycja Maroka ma na celu przyspieszenie zielonej transformacji, rozwój systemów ochrony socjalnej dla najsłabszych grup społecznych. Hiszpanię można uznać za rzecznika interesów marokańskich na forum Unii Europejskiej [10]. Oba kraje podkreślają znaczenie promowania współpracy między dwoma brzegami Morza Śródziemnego i ponawiają swoje zobowiązanie do dalszego budowania wspólnej przestrzeni Pokoju, Dobrobytu i Integracji. Hiszpańska strategia zakłada także poszukiwanie sojuszników międzynarodowych, którzy wspieraliby jej stanowisko względem Maroka [5].
Foto: PAP/EPA
Dokumenty i raporty:
[1] Nueva etapa del partenariado entre ESPAÑA i Marruecos Declaracion Conjunta, https://www.lamoncloa.gob.es/presidente/actividades/Documents/2022/070422-declaracion-conjunta-Espana-Marruecos.pdf, dostęp: 27.03.2023.
[2] XII Reunion de Alto Nivel Marruecos-Espana 1-2 Febrero 2023 Declaracion Conjunta, https://www.lamoncloa.gob.es/presidente/actividades/Documents/2023/020223-Declaracion-Espana-Marruecos.pdf, dostęp: 27.03.2023.
[3] Tratado de amistad, buena vecindad y cooperación entre el Reino de España y el Reino de Marruecos, sporządzony w Rabacie dnia 4 lipca 1991 r., BOE z 1993 r. Nr 49, s. 6311 – 6314.
Rozdziały w pracach zbiorowych:
[4] C. Echeverría, El Sáhara Occidental: una visión hacia el futuro, Nr 4: S. Sánchez Tapia, (red.), España-Marruecos: Conciencia geoestratégica, Center for Global Affairs & Strategic Studies Facultad de Derecho-Relaciones Internacionales,Pamplona.
[5] S. Sánchez Tapia, Presente y futuro de las relaciones España-Marruecos en el contexto del Magreb, Nr 4: S. Sánchez Tapia (red.), España-Marruecos: Conciencia geoestratégica, Center for Global Affairs & Strategic Studies Facultad de Derecho-Relaciones Internacionales,Pamplona.
Źródła internetowe:
[6] Cumbre España-Marruecos: Declaración de intenciones, pero pocas acciones, Global Affairs and Strategic Studies,https://www.unav.edu/web/global-affairs/cumbre-espana-marruecos-declaracion-de-intenciones-pero-pocas-acciones, dostęp: 29.03.2023.
[7] Espacio aéreo, aguas o Instituto Cervantes: ¿qué está negociando el Gobierno con Marruecos sobre el Sáhara?, https://www.publico.es/politica/espacio-aereo-aguas-instituto-cervantes-negociando-gobierno-marruecos-sahara.html, dostęp: 30.03.2023.
[8] España-Marruecos: Conciencia geoestratégica, Global Affairs and Strategic Studies, https://www.unav.edu/web/global-affairs/espana-marruecos-conciencia-geoestrategica, dostęp: 27.03.2023.
[9] Sánchez evita hablar del Sáhara en una cumbre con Marruecos sin Mohamed VI ni preguntas de la prensa, https://www.publico.es/politica/sanchez-evita-sahara-cumbre-marruecos-mohamed-vi-preguntas-prensa.html, dostęp: 30.03.2023.
[10] Sánchez ofrece la presidencia española de la UE para ayudar a Rabat a mejorar relaciones en pleno ‘MarruecosGate’, https://www.publico.es/politica/sanchez-ofrece-presidencia-espanola-ue-ayudar-rabat-mejorar-relaciones-pleno-marruecosgate.html#analytics-noticia:relacionada, dostęp: 29.03.2023.
Comments are closed.