12 marca 2023 roku mija sześć miesięcy od przeprowadzenia wyborów parlamentarnych w Szwecji. Podstawą działań rządu premiera Ulfa Kristerssona jest tzw. porozumienie z Tidö, które zostało zawarte pomiędzy trzema partiami koalicji (Liberałowie, Moderaci, Chrześcijańscy Demokraci) a Szwedzkimi Demokratami, którzy nie wchodzą w skład rządu.

Pięć tygodni po wyborach parlamentarnych powołano nowy rząd. W wyniku głosowania w Riksdagu, przeprowadzonego 17 października 2022 roku, na czele centroprawicowego rządu stanął Ulf Kristersson. W trakcie przemówienia przed parlamentem w dniu 18 października 2022 roku premier Kristersson wskazywał na cztery najważniejsze wyzwania stojące przed szwedzkim rządem za jego kadencji: zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego, osiągnięcie bezpieczeństwa zewnętrznego poprzez wzmocnienie szwedzkich sił zbrojnych i wejście do Sojuszu Północnoatlantyckiego, zapewnienie energii elektrycznej w dostępnych cenach oraz zmianę polityki migracyjnej i integracyjnej[1].

Porozumienie z Tidö obejmuje siedem obszarów ważnych dla partii wchodzących w skład rządu. W obszarze zdrowia partie koalicji rządowej zgodziły się na utworzenie państwowego pośrednika opieki zdrowotnej, w celu zwiększenia dostępu do opieki zdrowotnej i lepszego wykorzystania funduszy publicznych. Zostały poczynione pierwsze kroki w tym kierunki i rząd przeznaczy w 2023 roku ok. 100 mln SEK na utworzenie państwowej agencji opieki[2]. Zwiększono również nacisk na promocje aktywności fizycznej wśród osób młodych i starszych. Szwedzki rząd obiecuje utworzenie krajowej strategii, która ma pomóc zapobiec izolacji i wspomóc walkę z otyłością, chorobami psychicznymi oraz samotnością. Wzmocniona zostanie również opieka okołoporodowa, jaką otrzymują kobiety w czasie ciąży i po porodzie. Rząd podkreśla, iż dostępność opieki położniczej powinna być na dobrym poziomie w całej Szwecji. W związku z tym zaproponowano, aby w 2023 roku przeznaczyć na ten obszar 1,7 miliarda (!) szwedzkich koron[3].

W kwestii klimatu i energetyki partie koalicji rządowej obiecały inwestycje w nową elektrownię atomową. Szwedzki rząd zmienił cele klimatyczne, które do tej pory zakładały pozyskiwanie energii w 100% ze źródeł odnawialnych.

Wprowadzone zmiany wskazują, iż nowym celem stało się całkowite odejście od paliw kopalnych. Na początku 2023 roku rząd Szwecji zapowiedział zniesienie ograniczeń prawnych, aby umożliwić budowę większej liczby reaktorów jądrowych w innych miejscach niż działające obecnie trzy elektrownie jądrowe w Forsmark, Oskarshamn oraz Ringhals[4].

Dlatego zapowiadana rozbudowa energetyki jądrowej w Szwecji pozwoli na szybszy rozwój elektryfikacji przemysłu i transportu. Bardzo głośnym tematem w kraju była sprawa dopłat do energii elektrycznej dla gospodarstw domowych i firm. Krytyka dotacji dotyczy tego, iż sposób, w jaki jest ona wypłacana i kto do dopłaty się kwalifikuje może spowodować zmniejszenie motywacji do oszczędzania energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe. Wypłata dla gospodarstw domowych rozpoczęła się w lutym[5].

Zapowiadane były również reformy w obszarze walki z przestępczością zorganizowaną, które mają doprowadzić do ograniczenia działalności przez organizacje przestępcze na terytorium Szwecji. Podjęto decyzję o podwojeniu wysokości kar za udział w gangach, wprowadzeniu specjalnych stref odwiedzin, w których poszukiwanie broni i materiałów wybuchowych może być prowadzone w oparciu o decyzję prokuratury prowadzącej śledztwo oraz wprowadzenie instytucji świadka anonimowego. W tym celu powołano specjalne komisje, które mają przedstawić swoje wnioski w październiku 2023 roku w odniesieniu do instytucji świadka anonimowego oraz w styczniu 2024 roku w odniesieniu do stref odwiedzin.

W dziedzinie edukacji rząd w 2023 roku obiecuje zainwestowanie 685 milionów szwedzkich koron w celu zwiększenia dostępu do wysokiej jakości materiałów edukacyjnych. Ma zostać również znacznie ulepszona jakość i zmieniona ilość czasu trwania kursów na nauczyciela, aby przyciągnąć więcej absolwentów do zawodu. Przy jednoczesnym podniesieniu statusu zawodu nauczyciela i poprawie warunków pracy[6].

W polityce migracyjnej i azylowej szwedzki rząd obiecuje wprowadzenie rozwiązania zmniejszającego migrację do kraju i zmianę dotychczasowej strategii. W propozycji było m.in. zbadanie możliwości wycofania pozwolenia na pobyt osobom niespełniającym odpowiednich kryteriów[7].

Padła również propozycja zaostrzenia warunków przyznawania obywatelstwa szwedzkiego – osoby karane miałyby być wydalane z kraju. Szwedzka policja otrzymała zadanie zwiększenia liczby kontroli cudzoziemców[8]. 24 stycznia 2023 roku rząd ogłosił, iż zamierza prowadzić międzynarodową kampanię informacyjną na temat szwedzkiej polityki migracyjnej. Celem kampanii jest ograniczenie imigracji do kraju[9].

Prezydencja Szwecji w Unii Europejskiej

1 stycznia 2023 r. Szwecja objęła półroczne przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej. Bardzo duży wpływ na szwedzką prezydencję i jej zadania ma rosyjska inwazja na Ukrainę. Premier Szwecji Ulf Kristersson podkreśla, że nielegalna inwazja Rosji na Ukrainę stanowi bardzo duże zagrożenie dla bezpieczeństwa europejskiego, zmuszając obywateli Ukrainy do migracji i niosąc ze sobą konsekwencje dla światowych dostaw żywności i energii. Obecny etap wojny rosyjsko-ukraińskiej przyniesie liczne wyzwania w zakresie utrzymania jedności Unii Europejskiej w dalszym wspieraniu Ukrainy (pomoc gospodarcza, wojskowa i humanitarna). Ważną kwestią jest również gromadzenie środków na odbudowę Ukrainy po wojnie i dążenie do pociągnięcia osób winnych zbrodni wojennych na terenie Ukrainy do odpowiedzialności. Nie można zapominać także o monitorowaniu postępów Ukrainy jako państwa kandydującego do Unii Europejskiej. Szwecja w trakcie prezydencji skoncentruje się na czterech priorytetowych obszarach:

Bezpieczeństwo i jedność

Najważniejszym zadaniem dla szwedzkiej prezydencji będzie dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa Europy poprzez wspieranie Ukrainy w walce przeciwko Federacji Rosyjskiej. Unia Europejska, współpracując z NATO musi przyjąć znacznie większą odpowiedzialność za bezpieczeństwo europejskie i globalne. Dlatego prezydencja szwedzka będzie dążyć do wypracowania konsensusu dot. polityki bezpieczeństwa i obrony UE, a także realizować cele zawarte w strategicznym kompasie Unii Europejskiej[10]. Szwecja może również próbować wpłynąć na politykę migracyjną UE. W wypowiedziach polityków koalicji rządowej, jak i Szwedzkich Demokratów zauważalna jest chęć zaostrzenia polityki migracyjnej w polityce unijnej i wewnętrznej, co na pewno będzie rzutować przez najbliższe miesiące.

Odporność poprzez wzrost konkurencyjności

Szwecja zamierza położyć nacisk na konkurencyjność europejskiego przemysłu oraz zagrożone podstawy wzrostu gospodarczego. Unia Europejska w wizji szwedzkiej prezydencji powinna podążać w kierunku utrzymywania jednolitego rynku oraz otwartej gospodarki, opartej na wolnej konkurencji, prywatnych inwestycjach i cyfryzacji. Najważniejszym zadaniem będzie dążenie do ustanowienia strategii na rzecz konkurencyjności europejskiej[11].

Dobrobyt – zielona transformacja energetyczna

Ważnym zadaniem szwedzkiej prezydencji jest rozwiązanie problemu wysokich i niestabilnych cen energii elektrycznej, które w dużym stopniu wpływają na inflację w państwach członkowskich UE oraz podjęcie długoterminowej reformy rynku energii[12]. Odejście od paliw kopalnych na rzecz zielonej energii oraz energetyki jądrowej pozwala zmierzać Unii Europejskiej w kierunku zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego. W czasie prezydencji szwedzkiej mają zostać przeprowadzone negocjacje wewnątrzunijne dotyczące kwestii związanych z przyśpieszeniem elektryfikacji UE[13].

Wartości demokratyczne i zasada praworządności

Szwecja w czasie prezydencji będzie stała na straży przestrzegania zasady praworządności i praw podstawowych, które należą do najważniejszych wartości demokratycznych, na jakich opiera się UE[14].

Szwedzka droga do NATO

Szwedzka droga do NATO jest cały czas uzależniona od decyzji Turcji i Węgier w sprawie ratyfikacji akcesji Szwecji. Turcja uzależnia zgodę na akcesję Szwecji od wypełnienia postanowień zawartych w trójstronnym memorandum z czerwca 2022 roku. Szwecja zgodziła się na przeciwdziałanie aktywności ugrupowań siostrzanych Partii Pracujących Kurdystanu, dokonanie szeregu zmian w kodeksie karnym, aby dążyć do zwalczania terroryzmu, zniesienie embarga na eksport broni do Turcji, rozpatrzenie wniosków o deportację osób podejrzanych przez Turcję o terroryzm, walkę z dezinformacją i finansowaniem organizacji, które są uznawane za terrorystyczne przez władzę Turcji[15]. Zmienione zostało również ustawodawstwo antyterrorystyczne. To pozwala uniemożliwić działanie grup powiązanych z organizacjami terrorystycznymi lub finansujących je na terytorium Szwecji. Zmiany wprowadzane w ustawodawstwie pozwalają także na szerszą kryminalizację udziału w tych organizacjach[16]. Premier Węgier Viktor Orbán powiedział pod koniec ubiegłego roku, że węgierski parlament zagłosuje nad ratyfikacją w lutym. Jednakże do tej pory nie widać konkretnych działań, które zmierzałyby do realizacji obietnicy przez rząd Węgier.

Bardzo ważną kwestią są ostatnie antytureckie protesty w Sztokholmie, na których palono Koran oraz powieszono kukłę przedstawiającą prezydenta Turcji. Premier Ulf Kristersson określił demonstracje jako prowokacyjne, ale również podkreślił, iż wolność słowa i swobodny sposób jej wyrażania stanowią podstawę szwedzkiej demokracji. Jimmie Åkesson (przewodniczący Szwedzkich Demokratów), skrytykował oświadczenie premiera i wezwał do odrzucenia jakichkolwiek dalszych ustępstw wobec Turcji[17].

Rząd Szwecji przywróci obowiązek służby w obronie cywilnej. W 2023 roku na ćwiczenia zostaną powołane osoby mające wesprzeć ratownictwo. Powodem przywrócenia obowiązku służby w obronie cywilnej jest wojna w Ukrainie i rosyjskie ataki na ludność cywilną. Przez najbliższe 5 lat ma zostać przeszkolonych około 3 tysięcy osób. Służba cywilna została zniesiona w Szwecji w 2008 roku, gdy uznano, że w regionie nie ma już ryzyka wystąpienia konfliktu zbrojnego[18].

Podczas dorocznej konferencji na temat bezpieczeństwa, minister obrony Szwecji Pål Jonson ogłosił, że rząd rozpoczął rozmowy ze Stanami Zjednoczonymi w sprawie zawarcia porozumienia o współpracy obronnej.

Umowa ma umożliwić szybsze i skuteczniejsze udzielanie wsparcia przez Stany Zjednoczone w przypadku kryzysu lub wojny[19]. Minister obrony Pål Jonson oznajmił, iż Pentagon może otrzymać prawo do magazynowania sprzętu wojskowego, a także inwestowania w infrastrukturę militarną na terytorium Szwecji[20].

Szwedzki rząd od 17 października 2022 roku poczynił bardzo duże kroki w realizacji założeń memorandum oraz wzmocnieniu bezpieczeństwa państwa. Wydarzenia ze stycznia 2023 roku (spalenie Koranu i powieszenie kukły prezydenta Turcji na demonstracji) nie mogą przykrywać zmian, jakie wprowadzono przez ten czas w szwedzkim ustawodawstwie. Obecnie można zauważyć 3 priorytetowe rzeczy dla szwedzkiego rządu: prezydencja Szwecji w UE, NATO i wdrażanie założeń memorandum (walka z organizacjami terrorystycznymi) oraz polityka migracyjna. Bardzo ważną kwestią na najbliższe miesiące będzie zacieśnianie relacji ze Stanami Zjednoczonymi i pomoc Ukrainie. Wiele spraw w polityce wewnętrznej będzie zależało od współpracy ze Szwedzkimi Demokratami. Biorąc pod uwagę siłę Szwedzkich Demokratów w parlamencie zauważalnym jest, iż każda decyzja rządu Ulfa Kristerssona będzie zależna od ich głosów.

Foto: PAP

^[1] Regeringsförklaringen Regeringskansliet (18.10.2022 r.), https://www.regeringen.se/tal/2022/10/regeringsforklaringen-den-18-oktober-2022/

^[2]Nationell statlig vårdförmedling för att öka tillgängligheten till vård och korta vårdköerna, Regeringskansliet(22.11.2022 r.), https://www.regeringen.se/artiklar/2022/11/nationell-statlig-vardformedling-for-att-oka-tillgangligheten-till-vard-och-korta-vardkoerna/

^[3] Satsningar för bättre vård och ökad folkhälsa, Regeringskansliet(01.11.2022 r.), https://www.regeringen.se/pressmeddelanden/2022/11/satsningar-for-battre-vard-och-okad-folkhalsa/

^[4]Regeringen föreslår ändrad lagstiftning om kärnkraften, Regeringskansliet (11.01.2023 r.), https://www.regeringen.se/pressmeddelanden/2023/01/regeringen-foreslar-andrad-lagstiftning-om-karnkraften/

^[5]Regeringens första 100 dagar: Samarbetsprojektet klimat och energi, Regeringskansliet (27.01.2023 r.), https://www.regeringen.se/artiklar/2023/01/regeringens-forsta-100-dagar-samarbetsprojektet-klimat-och-energi/

^[6]Regeringens första 100 dagar: Skolan, Regeringskansliet(20.01.2023 r.), https://www.regeringen.se/artiklar/2023/01/regeringens-forsta-100-dagar-skolan/

[7] Regeringens första 100 dagar: Migration, Regeringskansliet (24.01.2023 r.), https://www.regeringen.se/artiklar/2023/01/regeringens-forsta-100-dagar-migration/

[8] Regeringens första 100 dagar: Migration, Regeringskansliet(24.01.2023 r.), https://www.regeringen.se/artiklar/2023/01/regeringens-forsta-100-dagar-migration/

^[9]N. Radlovacki, Migrationsministern: Informationskampanj ska sjösättas, SVT Nyheter (24.01.2023 r.), https://www.svt.se/nyheter/inrikes/migrationsministern-informationskampanj-ska-redogora-battre

[10] The Swedish Presidency programme, Council of European Union https://swedish-presidency.consilium.europa.eu/en/programme/programme-of-the-presidency/

[11] Ibidem.

[12] Ibidem.

^[13]The Government’s priorities and the programme of the upcoming Swedish Presidency of the Council of the EU, Government Offices of Sweden (14.12.2022 r.), https://www.government.se/speeches/2022/12/speech-priorities-and-work-programme-for-the-swedish-presidency-of-the-council-of-the-european-union-in-spring-2023/

[14] Ibidem.

[15] Türkiye, Finland, and Sweden sign agreement paving the way for Finnish and Swedish NATO membership, NATO (28.06.2022 r.), https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_197251.htm?selectedLocale=en

^[16]Trilateral Memorandum – NATO (28.06.2022 r.), https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2022/6/pdf/220628-trilat-memo.pdf

jimmie-akesson-om-erdogan-en-diktator

[18] J. Silverberg, Regeringen: Civilplikten kommer att återinföras i Sverige, SVT Nyheter (10.01.2023 r.), https://www.svt.se/nyheter/inrikes/forsvarsministern-haller-presstraff

^[19]Sverige och USA har påbörjat förhandlingar om avtal om fördjupat försvarssamarbete, Regeringskansliet (09.01.2023 r.), https://www.regeringen.se/pressmeddelanden/2023/01/sverige-och-usa-har-paborjat-forhandlingar-om-avtal-om-fordjupat-forsvarssamarbete/

[20] Ibidem.