Prezydent i wojna

Kariera prezydenta nigdy nie jest prosta ani bezchmurna, ale od 24 lutego 2024 roku kariera Wołodymyra Zełenskiego stała się wybitną. Z kontrowersyjnego przywódcy kraju na granicy UE, stał się człowiekiem roku według Financial Times [1], a w Internecie jest już zbiór jego cytatów [2].

Zgodnie z art. 102 Konstytucji Ukrainy [3] jest gwarantem suwerenności państwowej, integralności terytorialnej Ukrainy, zgodności z Konstytucją Ukrainy, praw i wolności człowieka i obywatela, a także realizacji strategicznego kursu państwa na uzyskania pełnego członkostwa Ukrainy w UE i NATO. Nie ma wątpliwości, że teraz Prezydent Ukrainy w pełni wypełnia swoje obowiązki. Nie oznacza to, że obywatele nie będą zadawać pytań, w tym o niedostateczne przygotowanie Ukrainy do pełnej inwazji. Służby bezpieczeństwa nie zakładały min ani nie wysadzały mostów wzdłuż rosyjskich linii ataku z północy i południa, prowadząc do szybkiego i łatwego zajęcia dużych połaci terytorium przez wojska Putina. Dziś społeczeństwo ukraińskie udzieliło swojemu prezydentowi kredytu zaufania na wspólne pokonania wroga i odzyskania niepodległości.

Aktywna faza wojny rozpoczęła się 24 lutego i ma różne przejawy i warstwy. Jeden z nich ma charakter informacyjny. Coraz częściej pojawiają się kwestie higieny informacji [4], bezpieczeństwa [5] oraz sposobów prowadzenia tzw. wojny informacyjnej [6]. Tutaj znowu Rosja ma niezaprzeczalnie wieloletnie doświadczenie w fałszowaniu, praniu mózgów i tworzeniu mitów [7, 8]. Przepływ rosyjskiej dezinformacji i spowodowane przez nią zakłócenia znacznie wzrosły od czasu inwazji Rosji w lutym 2022 r. Na arenie międzynarodowej rządy szybko dostrzegły zagrożenie dezinformacyjne w kontekście rosyjskiej agresji na Ukrainę na dużą skalę. W odpowiedzi zwrócili uwagę na narracje i narzędzia wykorzystywane przez rosyjski rząd, sankcjonowane media i osobistości oraz wspierały środowiska medialne w kraju oraz w Rosji i na Ukrainie [9].

Oznacza to, że Prezydent musi mieć sformułowaną wizję wszystkich kwestii i regularnie je artykułować na wszystkich szczeblach. Ponadto jego publiczne wypowiedzi powinny być takie, aby z jednej strony nie budziły wątpliwości co do stanowiska Ukrainy i jej mieszkańców.

Z drugiej strony, ważna jest demonstracja otwartości Ukrainy na współpracę w kierunku udzielenia wsparcia od międzynarodowej wspólnoty według praw stosunków międzynarodowych.

Oznacza to również, że każdy krok czy wydarzenie związane z Ukrainą, czy wydarzenia na Ukrainie są od razu relacjonowane w przestrzeni medialnej Federacji Rosyjskiej, ale z „odpowiednimi” ocenami. Na przykład FT pisze, że „decyzja Zełenskiego o pozostaniu w Kijowie na początku inwazji, zamiast zaakceptowania amerykańskiej oferty ewakuacji, była jednym z najbardziej znaczących momentów wojny, pobudzając armię Ukrainy i jej ludność do oporu. Było to zaskoczeniem dla Ukraińców i zachodnich sojuszników, którzy mieli niskie oczekiwania wobec przywódców politycznych kraju”. [1] Rosyjskie źródło dokładnie w tym momencie przekonało czytelników, że Zełenski zapłacił za tytuł „Człowieka Roku” życiem swoich obywateli [10].

W ostatnich latach refleksja i interpretacja wszelkich działań Ukrainy i jej prezydenta przez Rosję prowadziła do stworzenia specyficznego, nieatrakcyjnego i agresywnego wizerunku. W ciągu ostatnich dziewięciu miesięcy wszystko to przybrało przerośnięte formy. Szef rosyjskiego MSZ tak skomentował decyzję o powołaniu międzynarodowego trybunału dla Ukrainy:

„Kwestie stworzenia quasi-prawnych struktur służących określonym zachciankom były słyszane od dawna. Jego nielegalność jest absolutnie oczywista; dla nas nie będzie to miało żadnych konsekwencji”. [11]

Dlatego wojna szaleje nie tylko na terytorium Ukrainy, ale także w przestrzeni informacyjnej i wszystkie słowa muszą być przemyślane. Ukraińcy walczą również w tej przesztreni tworząc memy i żarty na portalach społecznościowych, demaskując kłamstwa i ujawniając fake newsy. Co więcej, idea, że najlepsza improwizacja jest ta, która została dobrze przygotowana, jest fundamentalna dla wszystkich wystąpień publicznych Wołodymyra Zełenskiego. Jak ostrzega DW, po rosyjskim ataku prezydent Ukrainy stał się w oczach Zachodu ikoną walki o wolność. Zełenski zyskał sympatię swoją emocjonalnością i bezpośredniością. Eksperci ostrzegają, że te same cechy mogą spłatać mu okrutnego figla [12].

Jak więc rozumieć te wszystkie wypowiedzi Prezydenta, który mówi, że jest gotowy do negocjacji z Rosją, a jednocześnie podkreśla, że Ukraina będzie walczyć aż do zwycięstwa? Przede wszystkim trzeba pamiętać, że Wołodymyr Zełenski jest przedstawicielem narodu ukraińskiego, obywateli, którzy jasno określili swoje priorytety – zwycięstwo i niepodległość. Następnie warto sprawdzić wszystkie komunikaty i wiadomości, krytycznie odnoszące się do informacji i pamiętać, że mówimy o negocjacjach dyplomatycznych (które mają określone zasady, nawet w takich warunkach). Istotne jest również przestrzeganie retoryki prezydenta przez czas, który pozostaje niezmieniony od 24 lutego; główne postulaty i przesłania nie ulegają zmianie [13;14].

Wojna informacyjna jest podstępna, bo nie widzimy zabitych i rannych, a jej konsekwencje nie zawsze są oczywiste. Zasada „divide et impera” staje się imperatywem – skłócić wszystkich z sobą, sprawić, by zwątpili w słowa i czyny innych i swoich. Czasami jest to łatwiejsze niż się wydaje. Dlatego warto dbać o higienę informacji i rozwijać krytyczne myślenie.

I na koniec jeszcze raz przypominam, że pozycja Prezydenta to nie jest opinia Wołodymyra Zełenskiego – to pozycja obywateli Ukrainy. Dopóki ta pozycja jest niezmienna, będzie ją reprezentował mniej lub bardziej dyplomatycznie, emocjonalnie lub dyskretnie w nieformalnej komunikacji lub oficjalnych przemówieniach.

Foto: PAP

Person of the year, Financial Times – accessed 04.12.22 – https://www.ft.com/content/9599247f-c3cb-4d3c-a0b6-771f0aac8699
Top 55 Volodymyr Zelensky Quotes (UKRAINE) GRACIOUS QUOTES – accessed 01.12.22 – https://graciousquotes.com/volodymyr-zelensky/
Конституція України, Відомості Верховної Ради України (ВВР), 1996, № 30, ст. 141- accessed 04.12.22 – https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/254%D0%BA/96-%D0%B2%D1%80#Text
Andriy Tretyak Fake news and misinformation: what is information hygiene and how to keep it, PwC Ukraine – accessed 04.12.22 – https://www.pwc.com/ua/en/publications/2021/information-hygiene.html
Giancarlo Elia Valori Cyberspace and world politics, Modern Diplomacy – accessed 02.12.2022 – https://moderndiplomacy.eu/2021/08/13/cyberspace-and-world-politics/
Rid Thomas Wojna informacyjna , Wydawnictwo Bellona, 2022, 560s.
Russia’s Prigozhin admits interfering in U.S. elections, Reuters, Nov 7, 2022– accessed 01.12.22 – https://www.reuters.com/world/us/russias-prigozhin-admits-interfering-us-elections-2022-11-07/
Mark Landler and Stephen Castle ‘No One’ Protected British Democracy From Russia, U.K. Report Concludes, NewYork Times, July 21, 2020 – accessed 01.12.22 – https://www.nytimes.com/2020/07/21/world/europe/uk-russia-report-brexit-interference.html
Disinformation and Russia’s war of aggression against Ukraine, OECD, 03 November 2022 – accessed 03.12.22 – https://www.oecd.org/ukraine-hub/policy-responses/disinformation-and-russia-s-war-of-aggression-against-ukraine-37186bde/
В Совфеде напомнили, какую цену пришлось заплатить Зеленскому за звание «Человек года» Газета.RU 06.12.2022 – accessed 06.12.2022 https://www.gazeta.ru/politics/news/2022/12/06/19204279.shtml?updated
В МИД РФ заявили о нелигитимности создания международного трибунала по Украине Газета Известия, 6.12.2022 – accessed 6.12.2022 https://iz.ru/1436410/2022-12-06/v-mid-rf-zaiavili-o-neligitimnosti-sozdaniia-mezhdunarodnogo-tribunala-po-ukraine
Промови Зеленського: між політикою і емоціями DW, 15.04.2022 – accessed 05.12.22 https://www.dw.com/uk/volodymyr-zelenskyi-ochyma-nimtsiv-superheroi-yakoho-zanosyt/a-61481412
Official Instagram of President Zelensky – accessed 06.12.2022 https://www.instagram.com/zelenskiy_official/
Official portal of the President – https://www.president.gov.ua/en