Tekst przygotowany w ramach Akademii INE, cyklu publikacji tworzonych przez młodych analityków i praktykantów Instytutu Nowej Europy.
Zdaje się, że Filipiny za czasów prezydenta Ferdinanda Marcosa Jr. zdecydowały się obrać jednoznaczny kurs w swojej polityce zagranicznej oraz bezpieczeństwa. Kurs, który de facto zapoczątkował już na końcówce swoich rządów poprzedni prezydent – Rodrigo Duterte. Chodzi o powrót Filipin niejako w „objęcia” Stanów Zjednoczonych, co zdecydowanie cieszy Waszyngton, ale już niekoniecznie Pekin.
Prezydent Duterte i jego porażka
Były prezydent Filipin, Rodrigo Duterte, w swoich zamierzeniach chciał prowadzić politykę pragmatyczną, ostrożną i – co najważniejsze – ugodową w stosunku do Chińskiej Republiki Ludowej, z którą Filipiny od lat posiadają spór terytorialny na Morzu Południowochińskim. Tym samym więc dążył on do polepszenia relacji z Chinami, a także z Rosją, co jednocześnie przekładało się na pogarszanie relacji z tradycyjnym dla Filipin sojusznikiem – Stanami Zjednoczonymi. „Niezależna” polityka zagraniczna Duterte polegała w głównej mierze na niekonfrontacyjnym podejściu do Chin w stosunku do wcześniej wspomnianych sporów terytorialnych – mowa tutaj o Wyspach Spratly[1]. Politykę tę można jasno określić mianem appeasementu. Za takim nazewnictwem przemawia chociażby podejście Duterte do decyzji Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze z 2016 roku, który odrzucił historyczne roszczenia Chin do większości terytorium spornego Morza Południowochińskiego. Ówczesny prezydent Filipin stwierdził, że „to tylko kawałek papieru”, który w każdej chwili może wrzucić do kosza[2].
Jednakże sytuacja zaczęła się zmieniać mniej więcej dwa lata przed końcem trwającej do 2022 roku kadencji Duterte. Zdaniem Dereka Grossmana, analityka RAND Corporation, w tym czasie podejście samego prezydenta do relacji z Chińczykami zmieniło się, a powodem tejże zmiany było jego zawiedzenie niezrealizowanymi projektami o charakterze głównie gospodarczym – kwestia wspólnego wydobycia surowców na spornych terenach czy rozwój współpracy w ramach Inicjatywy Pasa i Drogi[3]. W ten sposób Chiny stawały się coraz większym – w oczach Duterte – zagrożeniem i zaczął kierować swój kraj w stronę zaniedbanego sojusznika – USA. I w taki też sposób Filipiny rozpoczęły proces „oddalania się” od Chin, natomiast przyjętą w 2016 roku politykę Duterte głosy eksperckie z Manili zdefiniowały jako „całkowitą porażkę”[4].
Filipiński balans?
30 czerwca 2022 roku nastąpiła zmiana na fotelu prezydenckim Filipin. Ówczesną głowę państwa zastąpił syn dawnego prezydenta, a w zasadzie dyktatora, Ferdinand Marcos Jr., zwany również „Bongbong”[5]. Początkowo Marcos Jr. nie okazywał zbytnich sympatii w stronę Waszyngtonu. Był nawet określany mianem najbardziej prochińskim ze wszystkich kandydatów podczas kampanii prezydenckiej. Twierdził między innymi w kontekście werdyktu haskiego Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości MTS w sprawie sporu na Morzu Południowochińskim, że był on „nieefektywny”, a „jedyną praktyczną opcją” jest dwustronne porozumienie z Chińczykami. Dodał dalej: „Nie mówmy o wojnie, bo tak naprawdę nie jest to opcja. Musimy nadal angażować Chińczyków”[6]. Bongbong Marcos ogłaszał również swoje chęci do przeniesienia stosunków z Chinami „na wyższy bieg”[7]. Nawet już po wyborze na 6-letnią kadencję Marcos Jr. nawoływał do zacieśniania współpracy z Chińską Republiką Ludową, o czym świadczyć mogą jego nadzieje, wyrażone podczas oficjalnej wizyty w Pekinie na początku stycznia 2023 roku, dotyczące stabilizacji i wzmocnienia gospodarki zarówno filipińskiej, jak i chińskiej[8].
Aczkolwiek Marcos Jr., pomimo swojego rodzaju niechęci wobec Waszyngtonu, nie zapomniał zupełnie o nim, a tym bardziej nie zapomniała o nim administracja prezydenta Bidena. Jeszcze przed wstąpieniem na stanowisko Bongbong zaznaczał, że nie dopuszcza do myśli sytuacji, w której miałby oddać jakikolwiek fragment Filipin obcemu państwu, uwypuklając w tym miejscu Chiny.
Ponadto oznajmił, że zamierza utrzymać sojusz ze Stanami Zjednoczonymi w nieruszonym kształcie przy jednoczesnej próbie „kalibracji” stosunków gospodarczych z Chinami[9]. Tak więc pomimo jego bardziej prochińskiej niż proamerykańskiej postawie na początku prezydentury można dojść do wniosku, że Marcos Jr. wolałby ukierunkować filipińską politykę zagraniczną w stronę balansu pomiędzy mocarstwami, rozgrywając je według własnych zasad oraz korzystając zarówno z jednego, jak i drugiego bieguna tej rywalizacji. Od Chińczyków chciałby czerpać korzyści ekonomiczne, zaś od Amerykanów – poczucie bezpieczeństwa w regionie. Podobnie zauważa Aaron Jed Rabena, specjalista ds. polityki zagranicznej Filipin, stawiając tezę, że „Bongbong wykazuje wczesne oznaki chęci utrzymania strategicznej autonomii Filipin poprzez zabezpieczanie się między dwoma wielkimi mocarstwami”[10].
Przesłanki zwrotu ku Stanom Zjednoczonym
Jednakże w lutym bieżącego roku zaczęły pojawiać się problemy na linii Manila-Pekin, które w pewnym sensie wywołały same Filipiny. 1 lutego Filipiny i USA ogłosiły pogłębienie swojej współpracy militarnej, która ma zapobiec niebezpiecznej działalności Chin w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Uzgodnienie zawarte pomiędzy sekretarzem obrony USA Lloydem Austinem a sekretarzem bezpieczeństwa narodowego Filipin Carlito Galvezem Jr. jest rozszerzeniem istniejącej już od 2014 roku umowy o wzmocnionej współpracy obronnej (Enhanced Defense Cooperation Agreement, EDCA), w ramach której Amerykanie posiadali na terytorium Filipin pięć baz wojskowych. Powyższe porozumienie rozszerzono o cztery kolejne bazy[11], których lokalizacja została wyjawiona, po wcześniejszych konsultacjach z organami władz lokalnych, na początku kwietnia. Bazy te mają mieścić się na terytoriach następujących regionów: Palawan, Gamu, Lal-lo, Santa Ana[12]. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że takie umiejscowienie amerykańskich baz ma znaczenie geopolityczne i strategiczne. Baza w Palawanie (wyspa Balabac) jest szczególnie istotna dla strony filipińskiej, gdyż znajduje się ona niedaleko archipelagu Spratly – w tym przypadku zyskuje mobilność amerykańskich wojsk sojuszniczych w przypadku ewentualnego konfliktu Filipin z Chinami. Jeśli mowa natomiast o pozostałych trzech regionach i mieszczących się tam bazach: Camp Melchor Dela Cruz, lotnisko Lal-lo i baza morska Camilo Osias, to stanowią one istotne wsparcie strategiczne dla jednostek USA w okolicach Tajwanu. Prezydent Filipin w późniejszych wypowiedziach tłumaczył, że przyznanie dostępu Amerykanom do baz wojskowych na terytorium Filipin było krokiem o charakterze defensywnym, który może być „użyteczny” w przypadku zaatakowania Tajwanu przez Chiny[13]. Użyteczność ta z perspektywy Filipin dotyczy przede wszystkim ewakuacji ponad 150-tysięcznej populacji filipińskich robotników z Tajwanu, gdyby taki konflikt faktycznie miał miejsce[14].
Obok filipińsko-amerykańskiego flirtu strona chińska nie mogła przejść obojętnie. Na konferencji prasowej z 2 lutego rzeczniczka chińskiego MSZ Mao Ning odpowiedziała na pytanie związane z przekazaniem nowych baz wojskowych Amerykanom przez Filipińczyków. Stanowczo stwierdziła, że „strona amerykańska, kierując się egoistycznymi interesami, trzyma się mentalności o sumie zerowej i stale wzmacnia rozmieszczenie wojsk w regionie Azji i Pacyfiku”, dalej oskarżając USA, że taki sposób działania prowadzi do eskalacji napięć oraz zagraża „pokojowi i stabilności w regionie”. Wskazała również, że państwa regionu „muszą zachować czujność i unikać przymuszania lub wykorzystywania przez Stany Zjednoczone”[15].
Istotnym mankamentem w rozwijaniu poprawnych relacji Filipin z ChRL są działania zaczepne prowadzone przez chińską milicję morską, straż przybrzeżną oraz wojsko na spornych wodach Morza Południowochińskiego, w tzw. „szarej strefie”.
Jednym z takich wydarzeń, które w ostatnim czasie nadwyrężyły stosunki filipińsko-chińskie, było zdarzenie z 6 lutego, czyli niedługo po zawarciu wyżej wspomnianego porozumienia z USA. Filipiny oskarżyły Chiny o użycie „lasera o specyfice wojskowej” przeciwko filipińskiej łodzi straży przybrzeżnej, który na pewien czas oślepił marynarzy na tej łodzi[16]. W następnych miesiącach podobne incydenty również miały miejsce, m.in. 4 marca, kiedy to dostrzeżony został chiński okręt wojenny w asyście łodzi chińskiej milicji morskiej nieopodal wyspy Thitu, zajmowanej przez siły filipińskie[17]. 31 marca natomiast Filipiny poinformowały o obecności „setek chińskich statków” na obszarze filipińskiej wyłącznej strefy ekonomicznej (200 mil) na rafie Whitsun, określając je jako „rojące się i zagrażające”[18]. Pod koniec kwietnia także doszło do dwóch incydentów w przestrzeni morskiej. 27 kwietnia chińska straż przybrzeżna zablokowała drogę filipińskiej jednostce patrolowej, na pokładzie której znajdowali się dziennikarze, których zadaniem było udokumentowanie oraz późniejsza publikacja chińskich prowokacji na spornych obszarach morskich[19]. Tymczasem dwa dni później, 29 kwietnia, filipińska straż przybrzeżna poinformowała w raporcie z patrolu przeprowadzonego w dniach 18-24 kwietnia, że filipińskie jednostki zaobserwowały „rój statków” w liczbie ponad 100, któremu towarzyszyły okręt wojenny typu korweta Armii Ludowo-Wyzwoleńczej oraz dwie łodzie chińskiej straży przybrzeżnej[20].
Strona chińska także notorycznie powtarza swoje słowa krytyki wobec posunięć filipińskiej administracji Marcosa Jr. Chińska ambasada w Manili wielokrotnie przedstawiała swoje opinie, mogące być interpretowane również jako groźby, w których stwierdzała, że Filipiny powinny „trzymać się z dala” od realizowanych przez Stany Zjednoczone starań w celu utrzymania światowej hegemonii[21]. Zaczepne stanowisko zajął również ambasador Chin na Filipinach Huang Xilian, który zasugerował, jakoby Filipińczycy pracujący na Tajwanie mogliby znaleźć się w stanie zagrożenia z powodu wspólnych ćwiczeń wojsk filipińskich i amerykańskich w Cieśninie Tajwańskiej. Słowa te później chińska ambasada starała się naprostować, określając je „wyrwanymi z kontekstu”[22].
Tak więc prowadzona przez Chińską Republikę Ludową stanowcza (choć śmiało też można powiedzieć agresywna) polityka na obszarze Morza Południowochińskiego popycha Filipiny w stronę zacieśniania sojuszu z USA, ponieważ Filipiny, posiadając z Chinami wciąż nierozwiązany spór terytorialny na wodach tego akwenu, nie mogą czuć się bezpieczne. W szczególności gdy żadna ze stron nie zamierza ze swoich roszczeń zrezygnować, a przyjęta przez Duterte polityka appeasementu względem Chin okazała się kompletną klęską. Opcja amerykańska wydaje się być dla Filipin obecnie najbardziej racjonalnym wariantem organizacji bezpieczeństwa państwa.
Pracowity kwiecień…
Pomijając reagowanie na chińskie zaczepki i groźby, dla Filipin kwiecień 2023 roku był miesiącem pracowitym pod względem dyplomacji i wojskowości. Na samym początku prezydent Filipin wydał oświadczenie, w którym zarzekał się, że bazy wojskowe, które zostały udostępnione wojskom amerykańskim w ramach EDCA, nie mają charakteru ofensywnego i nie zostaną wykorzystane w tenże również sposób. „Reakcja Chin nie jest zaskakująca, ponieważ mają one własne obawy. Ale Filipiny nie pozwolą, aby nasze bazy były wykorzystywane do jakichkolwiek działań ofensywnych. Ma to na celu jedynie pomóc Filipinom w razie potrzeby”[23]. Widać w tym miejscu, że Marcos Jr. doskonale rozumie, że jest pomiędzy młotem a kowadłem i nie zamierza zaogniać relacji z Chińczykami, więc w imię polityki balansu swoje ruchy w polityce zagranicznej, mogące być odebrane jako agresywne bądź niebezpieczne, próbuje złagadzać i tłumaczyć.
Jednakże dzień później, 11 kwietnia, miały miejsce dwa bardzo ważne wydarzenia w materii rozwoju sojuszu filipińsko-amerykańskiego. Mianowicie tego dnia zarówno w Waszyngtonie, jak i na wodach Morza Południowochińskiego oraz Cieśniny Tajwańskiej odbył się pokaz zacieśniania sojuszniczej współpracy pomiędzy Filipinami a Stanami Zjednoczonymi – zarówno na polu politycznym, jak i militarnym. W pierwszym przypadku mowa tutaj o spotkaniu ministerialnym w formacie 2+2 (ang. U.S.-Philippines 2+2 Ministerial Dialogue). Od strony amerykańskiej w spotkaniu udział wzięli sekretarz stanu Anthony Blinken oraz sekretarz obrony Lloyd Austin, natomiast stronę filipińską reprezentowali sekretarz spraw zagranicznych Enrique Manalo i sekretarz obrony narodowej Carlito Galvez Jr. Sekretarze wydali wspólne oświadczenie po rozmowach [24]. Za najważniejsze punkty, o których dyskutowali można podać cztery następujące: poszanowanie porządku międzynarodowego – zarówno regionalnego Indo-Pacyfiku, jak i globalnego, modernizacja sojuszu, bezpieczeństwo ekonomiczne i środowisko, a także współpracy sojuszniczej z innymi „podobnie myślącymi” aktorami w regionie. Warte podkreślenia jest przede wszystkim wspólne potępienie zaczepnej i agresywnej aktywności Chińczyków na spornych wodach Morza Południowochińskiego oraz plan przygotowania specjalnej mapy drogowej, która miałaby wspierać sektor zbrojeniowy (Security Sector Assistance Roadmap). Plan ten zakłada także długookresową współpracę mającą na celu modernizację filipińskiego wojska przez czas od 5 do 10 lat[25]. We wspomnianym oświadczeniu poruszanych jest jeszcze więcej kwestii, głównie o istocie wojskowej, aczkolwiek fakt takiego spotkania (de facto już kolejnego[26]) sprawia, że współpraca Filipin i USA intensywnie zmierza w kierunku coraz to mocniejszego zacieśniania. Łatwo można się domyślić, że takie działania prowokują i będą prowokować do ostrej krytyki ze strony Chin.
Niemniej jednak bardziej drastycznym ruchem wymierzonym w Chińską Republikę Ludową (choć oczywiście nieoficjalnie) było rozpoczęcie 11 kwietnia wspólnych manewrów wojskowych Balikatan, trwających do 28 kwietnia. Wydarzenie to w swojej historii jest największe od 31 lat – przede wszystkim z powodu ilości żołnierzy, którzy wzięli w nim udział: 12 200 żołnierzy amerykańskich, 5400 filipińskich oraz australijski kontyngent, który liczył ponad 100 wojskowych. Ponadto w ćwiczeniach uczestniczyli także obserwatorzy z Japonii[27]. Prowokacyjność tych ćwiczeń polega nie tylko na wielkości w kontekście personelu wojskowego, użytego sprzętu i lokalizacji, ale przede wszystkim rozpoczęciu ich dokładnie dzień po zakończeniu trzydniowych chińskich manewrów wojskowych wokół Tajwanu, które polegały m.in. na ćwiczeniu blokad morskich oraz precyzyjnego ostrzału[28]. Tak przeprowadzone manewry w wykonaniu Stanów Zjednoczonych miały na celu pokazanie gotowości sił amerykańskich do obrony swoich sojuszników w regionie. Jak można się domyślać, filipińsko-amerykańskie manewry, w szczególności w pobliżu Tajwanu, nie mogły spodobać się Chińczykom. Wang Wenbin, rzecznik chińskiego MSZ, oznajmił, że „współpraca wojskowa USA-Filipiny nie może ingerować w spory na Morzu Południowochińskim, a tym bardziej szkodzić suwerenności terytorialnej Chin, prawom i interesom morskim oraz interesom bezpieczeństwa”[29].
…towarzyski początek maja
Zwieńczeniem tzw. „pracowitego miesiąca”[30] było spotkanie prezydentów Filipin i USA na początku maja 2023 roku. Marcos Jr. odbył pierwszą od dziesięciu lat oficjalną wizytę prezydencką do Waszyngtonu. Przed samą analizą spotkania warto wspomnieć, jakie kwestie motywują obydwa państwa do pogłębiania sojuszu. Jak zauważył prezydent Biden: „nasze kraje nie tylko łączy silne partnerstwo, łączy nas głęboka przyjaźń”[31].
Jednak to, co naprawdę skłania USA do pogłębiania sojuszu z Filipinami, to zdobycie odpowiedniego zaplecza sojuszniczego w obszarze basenu Morza Południowochińskiego i Cieśniny Tajwańskiej, gdzie Stany Zjednoczone posiadają swoje interesy i zamierzają ich bronić przed ekspansjonistyczną i agresywną polityką ChRL.
Tym samym zdaniem dr Mateusza Chatysa, analityka Ośrodka Spraw Azjatyckich, „amerykańska perspektywa relacji dwustronnych z rządem w Manili jest zdominowana przez zagadnienia ze sfery bezpieczeństwa”[32], co sprawia, że inne kwestie, na których może także zależeć Filipinom, są w mniejszym stopniu brane pod uwagę. A na czym zależy Filipinom oprócz zapewnienia sobie bezpieczeństwa poprzez modernizację sił zbrojnych i infrastruktury wojskowej? Filipińczykom doskwierają przede wszystkim kwestie związane z gospodarką oraz zmianami klimatycznymi, dlatego też Marcosowi Jr. zależałoby na powzięciu odpowiednich porozumień i umów, które mogłyby uzdrowić sytuację wewnętrzną kraju[33].
Wracając jednak do samego spotkania, przywódcy obydwu państw rozmawiali przede wszystkim o umacnianiu sojuszu i sprawach obronnych. Biden zaangażowanie Stanów Zjednoczonych w obronę Filipin określił jako „żelazne” (ang. ironclad), natomiast Marcos Jr. stwierdził, że USA są dla jego państwa jedynym usankcjonowanym traktatowo sojusznikiem – jego zdaniem – w regionie o „prawdopodobnie najbardziej skomplikowanej obecnie sytuacji geopolitycznej na świecie”[34]. W kontekście wojskowości warto również dodać, że oprócz rozmów na temat zwiększenia Amerykanom dostępu do baz na terytorium Filipin w ramach EDCA powzięto również nowe porozumienie – Bilateral Defense Guidelines. Jest to umowa, która definiuje wytyczne dotyczące dwustronnej obrony. Jak podaje tekst tej umowy, została ona ustawiona „w celu modernizacji i wzmocnienia sojuszu”. Dokument ten potwierdza sojusznicze zobowiązania do wspólnej obrony w przypadku, gdy jeden z sojuszników zostanie zaatakowany przez państwo agresora na Pacyfiku, włącznie z Morzem Południowochińskim. Położono również nacisk na wspólne niwelowanie zagrożeń asymetrycznych, hybrydowych czy cybernetycznych, zagrażającym im bezpieczeństwu w regionie, oraz współpracy w tzw. „szarej strefie” na wodach południowochińskich[35].
Prezydent Stanów Zjednoczonych zobligował się do wsparcia swojego sojusznika również w innych trapiących go kwestiach. Mianowicie zobowiązał się m.in. wysłać specjalną misję handlową i inwestycyjną w celu pobudzenia amerykańskich firm do inwestowania w gospodarkę Filipin, a także w rozwój czystej energii oraz zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Ważnym wydarzeniem w ramach współpracy gospodarczej będzie współorganizowany przez USA i Filipiny VI Indo-Pacyficzne Forum Biznesowe – jedno z największych corocznych imprez biznesowych w regionie. Co ciekawe, ogłoszono także, że obydwa państwa będą kontynuować rozwój energii jądrowej w ramach umowy o współpracy w tej dziedzinie[36].
Widać wyraźnie, że Stany Zjednoczone bardzo cenią sobie sojusz z Filipinami, szczególnie w obecnej sytuacji geopolitycznej. Ogromny nacisk na kwestie obrony i zbrojeń świadczą o tym, że USA chciałoby stworzyć z tego wyspiarskiego państwa swój przyczółek na ewentualny konflikt z Chinami. Jednak na chwilę obecną Marcos Jr., jak już zostało wcześniej o tym wspomniane, nie zezwala na to, by bazy amerykańskie służyły przeciwko jakiemukolwiek państwu w regionie. To samo zresztą oświadczyły Stany Zjednoczone[37]. Aczkolwiek nie wiadomo, czy te stanowiska – zarówno USA, jak i Filipin – zostaną podtrzymane w przypadku otwartego konfliktu w tym regionie. Rzeczywistość wojenna nigdy nie może być pewna i może przynieść wiele niespodziewanych „zwrotów akcji”.
Perspektywy dalszego rozwoju sojuszu filipińsko-amerykańskiego
Można sobie zadawać pytanie, czy Amerykanie dotrzymają swoich gwarancji i zapewnień nie tyle co w kwestii obronności, ile tych, które dla Filipin są również istotne, a już niekoniecznie dla samych Amerykanów. Współpraca gospodarcza i klimatyczna jest, pomimo prób, o wiele mniej akcentowana i uwypuklana przez stronę amerykańską. Jak zauważa wyżej już cytowany dr Chatys: „Wszystko wskazuje na to, że bez większego zaangażowania Stanów Zjednoczonych we współpracę ekonomiczną z Filipinami, coraz trudniej będzie rządowi w Manili forsować zmiany w kierunku pogłębiania współpracy z zakresu bezpieczeństwa”[38]. I faktycznie taka sytuacja może stworzyć bariery dalszego rozwoju sojuszu Manili z Waszyngtonem. Analogiczna sytuacja była za czasów Duterte, gdy ten zwrócił się w stronę Chińczyków, którzy obiecywali ogromne inwestycje, które finalnie nie zostały zrealizowane. Marcos Jr., opowiadając się za USA, na pewno z tyłu głowy ma tego świadomość, a także tego, że historia kołem się toczy – tylko tym razem zamiast niewywiązujących się z umów Chińczyków mogą to być Amerykanie.
Inna kwestia, że dalsze pogłębianie relacji wojskowych z USA będzie implikować coraz ostrzejszą krytykę i prawdopodobnie jeszcze dobitniejszą reakcję Chińskiej Republiki Ludowej na taki stan rzeczy. Dlatego też prezydent „Bongbong” ze strategicznego punktu widzenia nie powinien (o czym zapewne wie) w pełni „oddawać się” Stanom Zjednoczonym, jednocześnie zaogniając stosunki z Chinami. W dalszym ciągu w jego podejściu widać pewnego rodzaju próbę balansu, choć już nie tak silnego, pomiędzy obydwoma supermocarstwami. Przykładowo Filipiny próbują na nowo podjąć z Chinami dialog co do wspólnego wydobywania surowców ze spornych obszarów Morza Południowochińskiego[39], prowadzone są także rozmowy pomiędzy filipińskimi i chińskimi oficjelami o sytuacji w regionie[40] czy również sam Marcos Jr. po kontrowersyjnych wypowiedziach chińskiego ambasadora w Manili starał się je złagodzić, by nie potęgować burzliwych już relacji[41]. Niemniej jednak nie są to oznaki słabości, lecz strategicznego myślenia w celu zachowania balansu lub przynajmniej jego pozorów. Marcos Jr., znajdując się pomiędzy Chinami a Stanami Zjednoczonymi, nie może pozostać neutralny – musi obrać mniej lub bardziej stronniczą politykę. Nie da się zaprzeczyć, że na chwilę obecną wybrał Stany Zjednoczone, co wydaje się dość naturalnym i racjonalnym mimo wszystko wyborem, patrząc z perspektywy historycznych relacji USA i Filipin, a także z perspektywy teraźniejszości, w której istnieje nierozwiązany spór terytorialny z Chinami.
Fakt pogłębiania się kryzysu w regionie Azji Południowo-Wschodniej jest oczywisty, a sam ten proces jest nieunikniony z powodu wielkomocarstwowej rywalizacji USA i ChRL w tej części świata. Mniejsze państwa chcąc nie chcąc są zmuszone do brania udziału w tej geopolitycznej batalii. Asertywna polityka Chin oraz próba amerykańskiej izolacji Chińczyków sprawia, że państwa ASEAN i nie tylko muszą przekalkulować dołączenie się do jednej lub drugiej strony konfliktu przez pryzmat własnych interesów. Jednak pytanie brzmi, czy zawsze jest to możliwe, gdyż interesy mocarstw z reguły górują nad interesami państw pomniejszych. Filipiny obrały kurs na Waszyngton i wątpliwe jest by ten kierunek uległ zmianie. Sojusz filipińsko-amerykański będzie się pogłębiał, lecz prawdopodobnie nie aż tak gwałtownie, by w zbyt mocny sposób nie sprowokować Chin. Można się spodziewać, że prezydent Marcos Jr. będzie optować za polityką balansu, lecz z silniejszym proamerykańskim akcentem. W ten sposób nie będzie zamykać sobie drogi na ewentualne porozumienie z ChRL w kwestiach, na których może mu zależeć, np. pogłębienie pokojowego dialogu wokół sporu morskiego. Aczkolwiek z drugiej strony: czy to pogłębienie jest możliwe wraz z umacnianiem sojuszu militarnego z wrogiem Chin, jakim są Stany Zjednoczone? Realizm podpowiada, że jest to mało prawdopodobne, lecz być może prezydent Marcos Jr. zapisze się w historii Filipin jako ten, który był w stanie tego dokonać.
Foto: PAP/EPA
[1] M. A. Galang, US, China, and Duterte’s ‘Independent Foreign Policy’, “The Diplomat”, 6.04.2017, https://thediplomat.com/2017/04/us-china-and-dutertes-independent-foreign-policy/ [dostęp: 11.05.2023].
[2] T. Regecia, Is Duterte squandering The Hague victory to appease Beijing?, “Al Jazeera”, 12.07.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/7/12/south-china-sea-nine-dash-line-ruling [dostęp: 11.05.2023].
[3] D. Grossman, China Has Lost the Philippines Despite Duterte’s Best Efforts, RAND, 6.05.2021, https://www.rand.org/blog/2021/05/china-has-lost-the-philippines-despite-dutertes-best.html [dostęp: 11.05.2023].
[4] Duterte policy of 'appeasing’ China failed amid latest West PH Sea tensions – int’l studies expert, “CNN Philippines”, 25.03.2021, https://www.cnnphilippines.com/news/2021/3/25/duterte-policy-appeasing-china-failed-west-ph-sea-tensions.html [dostęp: 11.05.2023].
[5] Ex-dictator’s son Marcos sworn in as Philippine president, “Kyodo News”, 30.06.2022, https://english.kyodonews.net/news/2022/06/f22380f33956-ex-dictators-son-marcos-sworn-in-as-philippine-president.html [dostęp: 11.05.2023].
[6] J. Castaneda, Philippine frontrunner Marcos favors China over US, “Asia Times”, https://asiatimes.com/2022/02/philippine-frontrunner-marcos-favors-china-over-us/ [dostęp: 11.05.2023].
[7] N. J. Morales, K. Lema, Philippines’ Marcos wants China ties to 'shift to higher gear’ under his presidency, “Reuters”, 18.05.2022, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/philippines-marcos-says-china-ties-set-shift-higher-gear-under-his-presidency-2022-05-18/ [dostęp: 11.05.2023].
[8] Philippines’ Marcos Vows to 'Strengthen’ China Ties on Beijing Trip, “Voa News”, 4.01.2023, https://www.voanews.com/a/philippines-marcos-vows-to-strengthen-china-ties-on-beijing-trip/6903653.html [dostęp: 11.05.2023].
[9] R. Cruz De Castro, The Philippines’ Quest for Balance: Marcos’ Foreign Policy, “The Diplomat”, 1.04.2023, https://thediplomat.com/2023/03/the-philippines-quest-for-balance-marcos-foreign-policy/ [dostęp: 11.05.2023].
[10] A. J. Rabena, The China Factor and “Bongbong” Marcos’s Foreign Policy, Fulcrum, 12.07.2022, https://fulcrum.sg/the-china-factor-and-bongbong-marcoss-foreign-policy/ [dostęp: 11.05.2023].
[11] G. Hadley, US Gains Access to More Bases in the Philippines, “Air & Space Forces Magazine”, 2.02.2023, https://www.airandspaceforces.com/us-gains-access-to-more-bases-in-the-philippines/ [dostęp: 11.05.2023].
[12] Palace unveils 4 new EDCA sites, “CNN Philippines”, 3.04.2023, https://www.cnnphilippines.com/news/2023/4/3/palace-unveils-4-new-edca-sites.html [dostęp: 11.05.2023].
[13] M. Martina, D. Durfee, D. Brunnstrom, Marcos says Philippines bases could be 'useful’ if Taiwan attacked, “Reuters”, 5.05.2023 https://www.reuters.com/world/asia-pacific/marcos-says-philippines-bases-could-be-useful-if-taiwan-attacked-2023-05-05/ [dostęp: 11.05.2023].
[14] PH looking to tap US assets to evacuate Filipinos from Taiwan, “CNN Philippines”, 19.04.2023, https://www.cnnphilippines.com/news/2023/4/19/ph-us-assets-taiwan-ofws.html [dostęp: 11.05.2023].
[15] Foreign Ministry Spokesperson Mao Ning’s Regular Press Conference on February 2, 2023, strona internetowa Ministerstwa Spraw Zagranicznych Chińskiej Republiki Ludowej, 2.02.2023, https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/xwfw_665399/s2510_665401/202302/t20230202_11018861.html [dostęp: 11.05.2023].
[16] Filipiny oskarżają Chiny o skierowanie promienia lasera w stronę jej okrętu, Defence24.pl, 14.02.2023, https://defence24.pl/geopolityka/filipiny-oskarzaja-chiny-o-skierowanie-promienia-lasera-w-strone-jej-okretu [dostęp: 11.05.2023].
[17] Philippines says Chinese navy ship spotted near disputed Island, „Reuters”, 4.04.2023, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/philippines-says-chinese-navy-ship-spotted-near-disputed-island-2023-03-04/ [dostęp: 11.05.2023].
[18] Philippines says Chinese ‘militia’ swarm has spread in disputed waters, “Reuters”, 31.03.2023, https://www.reuters.com/world/china/philippines-says-chinese-militia-swarm-has-spread-disputed-waters-2021-03-31/ [dostęp: 11.05.2023].
[19] J. Gomez, Chinese ship blocks Philippine vessel as journalists watch, “Independent”, 27.04.2023, https://www.independent.co.uk/news/chinese-ap-beijing-english-malaysia-b2328008.html [dostęp: 11.05.2023].
[20] E. Macairan, PCG: Over 100 Chinese vessels spotted in West Philippine Sea, Philstar.com, 29.04.2023, https://www.philstar.com/headlines/2023/04/29/2262516/pcg-over-100-chinese-vessels-spotted-west-philippine-sea [dostęp: 11.05.2023].
[21] China warns Philippines against military cooperation with US, “Asian News International”, 13.03.2023, https://www.aninews.in/news/world/asia/china-warns-philippines-against-military-cooperation-with-us20230313090616/ [dostęp: 11.05.2023].
[22] A. Sood, China tries to ‘set record straight’ over envoy’s remark on Filipino workers’ safety in Taiwan, “South China Morning Post, 17.04.2023, https://www.scmp.com/week-asia/politics/article/3217333/china-tries-set-record-straight-over-envoys-remark-filipino-workers-safety-taiwan [dostęp: 11.05.2023].
[23] M. Cepeda, Philippine military bases with US access won’t be used for offensive actions, says Marcos, 10.04.2023, “The Strait Times”, https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/philippine-military-bases-with-us-access-won-t-be-used-for-offensive-actions-says-marcos [dostęp: 12.05.2023].
[24] Joint Statement of the U.S.-Philippines 2+2 Ministerial Dialogue, strona internetowa Departamentu Stanu Stanów Zjednoczonych, https://www.state.gov/joint-statement-of-the-u-s-philippines-22-ministerial-dialogue/ [dostęp: 12.05.2023].
[25] I. Ali, D. Brunnstrom, US, Philippines agree to complete road map for security assistance, „Reuters”, 12.04.2023, https://www.reuters.com/world/us-philippines-agree-complete-security-assistance-road-map-5-10-years-2023-04-11/ [dostęp: 12.05.2023].
[26] R. Nakamura, U.S. and Philippines eye first 2-plus-2 meeting in 7 years by spring, “Nikkei Asia”, 20.01.2023, https://asia.nikkei.com/Politics/Defense/U.S.-and-Philippines-eye-first-2-plus-2-meeting-in-7-years-by-spring [dostęp: 12.05.2023].
[27] J. R. Clapano, Balikatan 2023 to start April 11, Philstar.com, 19.03.2023, https://www.philstar.com/headlines/2023/03/19/2252684/balikatan-2023-start-april-11 [dostęp: 12.05.2023].
[28] B. Blanchard, Y. Lee, China ends Taiwan drills after practising blockades, precision strikes, “Reuters”, 10.04.2023, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/japan-following-chinas-taiwan-drills-with-great-interest-2023-04-10/ [dostęp: 12.05.2023].
[29] Foreign Ministry Spokesperson Wang Wenbin’s Regular Press Conference on April 10, 2023, strona internetowa Ministerstwa Spraw Zagranicznych Chińskiej Republiki Ludowej, 10.04.2023, https://www.fmprc.gov.cn/eng/xwfw_665399/s2510_665401/2511_665403/202304/t20230410_11057056.html [dostęp: 12.05.2023].
[30] G. B. Poling, The U.S.-Philippine Alliance’s Very Busy Month, Center For Strategic & International Studies, 12.04.2023, https://www.csis.org/analysis/us-philippine-alliances-very-busy-month [dostęp: 12.05.2023].
[31] Remarks by President Biden and President Ferdinand Marcos Jr. of the Philippines Before Bilateral Meeting, strona internetowa Białego Domu, 1.05.2023, https://www.whitehouse.gov/briefing-room/speeches-remarks/2023/05/01/remarks-by-president-biden-and-president-ferdinand-marcos-jr-of-the-philippines-before/ [dostęp: 12.05.2023].
[32] M. Chatys, Kontynuacja modernizacji filipińsko-amerykańskiego sojuszu, Ośrodek Spraw Azjatyckich, 8.05.2023, https://www.osa.uni.lodz.pl/publikacje/blog-osa/szczegoly/kontynuacja-modernizacji-filipinsko-amerykanskiego-sojuszu [dostęp: 12.05.2023].
[33] Ibidem.
[34] J. Mason, T. Hunnicutt, D. Brunnstrom, Amid China pressure, US and Philippines recommit to security alliance, “Reuters”, 2.05.2023, https://www.reuters.com/world/biden-reassure-philippines-marcos-china-tensions-flare-2023-05-01/ [dostęp: 12.05.2023].
[35] The United States and the Republic of the Philippines Bilateral Defense Guidelines, strona internetowa Departmentu Obrony Stanów Zjednoczonych, 3.05.2023, https://media.defense.gov/2023/May/03/2003214357/-1/-1/0/THE-UNITED-STATES-AND-THE-REPUBLIC-OF-THE-PHILIPPINES-BILATERAL-DEFENSE-GUIDELINES.PDF [dostęp: 12.05.2023].
[36] FACT SHEET: Investing in the Special Friendship and Alliance Between the United States and the Philippines, strona internetowa Białego Domu, 1.05.2023, https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2023/05/01/fact-sheet-investing-in-the-special-friendship-and-alliance-between-the-united-states-and-the-philippines/ [dostęp: 12.05.2023].
[37] US to China: Edca with PH not about any ‘third country’, Inquirer.net, 16.04.2023, https://globalnation.inquirer.net/213478/us-to-china-edca-with-ph-not-about-any-third-country [dostęp: 12.05.2023].
[38] M. Chatys, op. cit.
[39] K. Valmonte, Preparatory talks with China on joint oil, gas exploration to begin in May — DFA, Philstar.com, 4.04.2023, https://www.philstar.com/headlines/2023/04/04/2256811/preparatory-talks-china-joint-oil-gas-exploration-begin-may-dfa [dostep: 13.05.2023].
[40] C. Venzon, China and Philippines discuss ties as Manila opens bases to U.S., “Nikkei Asia”, 22.04.2023, https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/China-and-Philippines-discuss-ties-as-Manila-opens-bases-to-U.S [dostep: 13.05.2023].
[41] M. Cepeda, Marcos downplays Chinese envoy’s remarks on Filipinos in Taiwan as ‘lost in translation’, 10.04.2023, “The Strait Times”, https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/marcos-downplays-chinese-envoy-s-remarks-on-filipinos-in-taiwan-as-lost-in-translation [dostep: 13.05.2023].
Comments are closed.