Artykuł w skrócie:
▪ Rosyjskie ataki rakietowe kierowane na ukraińską infrastrukturę energetyczną stanowią w szczególności narzędzie tworzenia warunków do zastosowania inżynierii przymusowej migracji.
▪ Inżynieria przymusowej migracji polega na wykorzystaniu migracji jako sposobu negatywnego oddziaływania na państwo przyjmujące.
▪ Federacja Rosyjska dąży nie tylko do osłabienia potencjału Ukrainy, ale także osłabienia państw wspierających Ukraińców mając świadomość, że niezachwiane wsparcie sprzętowe, logistyczne, finansowe, materiałowe oraz humanitarne w sposób istotny przyczynia się do stopniowego wypierania sił rosyjskich okupowanych terytoriów ukraińskich.
Zarówno uderzenie rakietowe z 15 listopada 2022 roku, jak i późniejsze ataki na infrastrukturę energetyczną Ukrainy, nie powinny być wyłącznie interpretowane w kontekście stosowania taktyki spalonej ziemi przez Federację Rosyjską, czy oddziaływania kinetycznego, mającego osłabić ukraiński potencjał. Rosja będzie coraz boleśniej odczuwać nie tylko skutki strat poniesionych w Ukrainie, ale także rezultaty nałożonych sankcji, a także wysiłek na rzecz odbudowy wykorzystanych, zniszczonych, uszkodzonych czy przejętych środków walki. Kreml musi w coraz większym stopniu zwracać uwagę na kosztochłonność oddziaływania, zarówno na Ukrainę, jak i państwa ją wspierające. Zastosowanie względnie drogiego środka walki do ataku na cele cywilne skłania ku refleksji nad możliwością wykorzystania uderzeń w infrastrukturę nie tylko w celu osłabienia Ukrainy, ale także jako fundamentu do znacznie szerszego oddziaływania na sojusznicze państwa.
Niniejsza analiza opiera się na pięciu założeniach:
▪ Federacja Rosyjska, dążąc do przełamania niekorzystnej sytuacji na froncie, będzie podejmować działania wymierzone w osłabienie nie tylko Ukrainy, ale przede wszystkim państw wspierających Ukraińców w walce z agresorem.
▪ Ukraina, pomimo dążenia do zmniejszenia negatywnych skutków uszkodzenia infrastruktury, nie będzie w stanie zapewnić dziesiątkom tysięcy Ukraińców dostępu do wody i ogrzewania.
▪ Kreml nie zdecyduje się na wykorzystanie taktycznej broni jądrowej oraz w krótkim okresie nie zdoła przymusić Białorusi do zbrojnego zaangażowania się w wojnę rosyjsko-ukraińską.
▪ Rosjanie, poszukując narzędzi do osłabienia państw wspierających Ukrainę, z uwagi na dotychczasowe straty wojenne i kosztochłonność odbudowy potencjału, będą stosowali działania w Ukrainie albo w innych państwach, realizowane za pomocą względnie ograniczonych i niekapitałochłonnych środków.
▪ Osłabienie potencjału państw wspierających Ukrainę będzie postrzegane przez Rosjan jako jeden z dominujących czynników, który może utworzyć warunki do odzyskania inicjatywy w walce.
Inżynieria przymusowej migracji
Inżynieria przymusowej migracji jest narzędziem osłabiania państw, opierającym się na wykorzystaniu migracji. Koncepcja oddziaływania migracją powstała w ZSRR jako jeden ze środków aktywnych, czyli działań niebędących stricte aktywnościami wywiadowczymi czy kontrwywiadowczymi i była określana także jako technologia geopolityczna lub niewojskowy środek walki.
Co istotne, inżynieria przymusowej migracji może zarówno opierać się na wykorzystaniu istniejącej migracji, jak i na wywołaniu jej celowo.
W latach siedemdziesiątych XX w. ZSRR zgodziły się na wyjazd części społeczności żydowskiej. Wśród fali migrantów Kreml umieścił dziesiątki przestępców zwolnionych celowo z więzienia, spośród których Jewsiej Agron założył rosyjską organizację przestępczą czerpiącą roczne zyski rzędu 100 mln $ z nielegalnej działalności.
W 1980 roku z kubańskiego portu Mariel do Stanów Zjednoczonych Ameryki wyemigrowało 125 tys. osób, wśród których administracja amerykańska zidentyfikowała około 25 tys. Kubańczyków jako przestępców, skazanych na co najmniej kilkanaście dni więzienia. USA wydały około 600 mln $ na programy pozwalające migrantom na przystosowanie się do odmiennych warunków funkcjonowania, nie wliczając kosztów działalności wymiaru sprawiedliwości, nakierowanej na wykrywanie i karanie sprawców najpoważniejszych przestępstw wśród społeczności kubańskiej.
Również kryzys migracyjny na granicy fińsko-rosyjskiej należy uznać za rezultat inżynierii przymusowej migracji z uwagi na zmianę dynamiki migracji w odpowiedzi na reakcję rządu Finlandii, który zgodził się na złagodzenie stanowiska w stosunkach bilateralnych z Federacją Rosyjską, wypracowanego w odpowiedzi na aneksję Krymu. Równolegle, napływ migrantów spowodował wzrost polaryzacji nastrojów społecznych, wraz z powołaniem oddolnie organizowanych oddziałów samoobrony.
Niejednoznacznym pozostaje określenie kryzysu migracyjnego z lat 2015-2016, bezpośrednio związanego z wojną domową w Syrii oraz walką z ISIS. Pomimo faktu, że część obiektów bombardowanych przez siły powietrzne Federacji Rosyjskiej była obiektami cywilnymi, w żaden sposób niezwiązanymi z walką, a ich niszczenie przyczyniło się do zwiększenia liczby uchodźców, to jednak działania zbrojne Federacji Rosyjskiej nie były głównym czynnikiem stymulującym migrację. Brak też bezpośrednich dowodów na zaangażowanie rosyjskich służb w organizację logistyki przerzutu osób pochodzących z Azji Centralnej oraz Afryki Północnej, które zasilały falę uchodźców dodatkową liczbą migrantów. Warto podkreślić, że inżynieria przymusowej migracji zakłada reakcję państwa przyjmującego, wynikającą z zasady humanitaryzmu, stanowiącą z perspektywy europejskiej jedną z czterech zasad udzielania pomocy humanitarnej, a w wojskowych opracowaniach rosyjskich – środek walki informacyjnej.
Obecny kryzys graniczny w świetle inżynierii przymusowej migracji
Kryzys migracyjny na granicy polsko-białoruskiej ma znamiona inżynierii przymusowej migracji. Rozpoczęcie kryzysu w połowie 2021 roku nie wynikało z wystąpienia czy zdynamizowania jakiegokolwiek zagrożenia, które mogłoby doprowadzić do migracji ukierunkowanej na Białoruś. Za znamienną należy uznać także wypowiedź Alaksandra Łukaszenki z czerwca 2021 r., w której prezydent Białorusi oświadczył o zaprzestaniu powstrzymywania nielegalnych migrantów przed przekraczaniem granicy z Unią Europejską. Równolegle, kontrole tożsamości osób próbujących nielegalnie przekroczyć granicę Rzeczypospolitej wykazały pochodzenie migrantów niewskazujące na wystąpienie rzeczywistego zagrożenia na terytorium zamieszkiwanych państw.
Co istotne, jeżeli z jakiegokolwiek powodu osoby będące uchodźcami udały się do Białorusi, to Białoruś, stanowiąc państwo przyjmujące, jest zobowiązane prawem międzynarodowym do zapewnienia im azylu. Aby spełnić założenia inżynierii przymusowej migracji, nie jest konieczne umieszczanie wśród migrantów osób, mających na celu popełnianie przestępstw czy dokonywanie sabotażu; znacznie istotniejsze jest doprowadzenie do stałych prób nielegalnego przekraczania granicy polsko-białoruskiej (o długości 418 kilometrów). Wysiłek Polski na rzecz uszczelnienia zewnętrznej granicy UE angażuje nie tylko Straż Graniczną, ale także siły i zasoby Sił Zbrojnych RP, Policji, Straży Pożarnej oraz innych służb. Warto podkreślić, że to właśnie potencjał logistyczny jest kluczowy dla wypełniania przez Polskę roli państwa koordynującego wsparcie dla walczącej Ukrainy. Ponadto w obliczu kryzysu gospodarczego, utrzymanie i zaopatrzenie co najmniej kilkunastu tysięcy żołnierzy i funkcjonariuszy zmniejsza polskie zdolności do wspierania sprzętowego, finansowego czy rzeczowego Ukraińców. W tym kontekście budowa zapory granicznej niestanowiącej niemożliwej do sforsowania przeszkody ma przede wszystkim umożliwić zaangażowanie mniejszej liczby sił i środków do zabezpieczenia granicy polsko-białoruskiej.
Potencjał dalszego rozwoju kryzysu migracyjnego – granica z Obwodem Królewieckim
Rosyjskie ataki na infrastrukturę najprawdopodobniej doprowadzą do migracji zarówno wewnętrznych na terytorium Ukrainy, jak i zewnętrznych, ze szczególnym uwzględnieniem Polski jako państwa przyjmującego uchodźców. W obliczu prawdopodobnego zwiększenia ruchu granicznego, Polska będzie zmuszona do zaangażowania większej liczby funkcjonariuszy zabezpieczających granicę polsko-ukraińską, aby nie dopuścić ponownie do sytuacji braku możliwości weryfikacji tożsamości wszystkich uchodźców ją przekraczających. Warto podkreślić wysoki poziom prawdopodobieństwa umieszczenia w fali migrantów zakonspirowanych rosyjskich agentów wpływu czy sabotażystów, którzy z łatwością mogą zamaskować się wśród Ukraińców. Ponadto konieczność zapewnienia warunków bytowych Ukraińcom w Polsce w obliczu wysokiej inflacji oraz rosnących kosztów utrzymania gospodarstw domowych, mogą nie tylko utrudnić ten proces, ale spowodować także wzrost negatywnych nastrojów społecznych, nakierowanych na uchodźców. Co istotne, wystąpienie konfliktów w stosunkach polsko-ukraińskich czy obniżenie wolumenu wsparcia Ukrainy będzie wprost realizowało prawdopodobne cele zastosowania przez Federację Rosyjską inżynierii przymusowej migracji. Ponadto Rosjanie będą w stanie wykorzystać granicę polsko-rosyjską do dalszego osłabienia potencjału wspierania walczącej Ukrainy.
Za wysoce prawdopodobny należy uznać scenariusz rozszerzenia kryzysu granicznego o doprowadzenie do kolejnej przymusowej migracji, skierowanej z Obwodu Królewieckiego na terytorium Rzeczpospolitej.
Równolegle do konieczności powstrzymania napływu migrantów na 418 kilometrach granicy z Białorusią oraz kontrolowania ruchu granicznego na odcinku ponad 535 kilometrów, punktowych naruszeń zewnętrznej granicy Unii Europejskiej z Obwodem Królewiecki spowoduje wymuszenie na Polsce zaangażowania milionów złotych i tysięcy żołnierzy oraz funkcjonariuszy do zapobiegnięcia wystąpieniu kolejnego kryzysu granicznego. Nie ulega wątpliwości, że w aspekcie przygotowań Federacji Rosyjskiej do kontynuacji wojny, szczególnie istotne będzie utrzymanie wsparcia Ukrainy zarówno w aspekcie ilościowym, jak i jakościowym. Rzeczpospolita Polska powinna nie tylko wprowadzić projekty mające na celu uniemożliwienie doprowadzenia do skonfliktowania Polaków z Ukraińcami, ale także podjąć przedsięwzięcia zapewniające bazę noclegowo-logistyczną dla uchodźców. Równie istotne jest wypracowanie praktyki ochrony granicy, pozwalającej na zaangażowanie mniejszych sił i środków, aby zapewnić logistykę koordynacji wsparcia dla Ukrainy walczącej w warunkach zimowych.
Foto: PAP
Źródła:
Borówka A, Miedzy młotem a kowadłem: Białoruś nie jest kowalem swojego losu w wojnie rosyjsko-ukraińskiej, INE 2022, źródło: https://ine.org.pl/miedzy-mlotem-a-kowadlem-bialorus-nie-jest-kowalem-swojego-losu-w-wojnie-rosyjsko-ukrainskiej/
CNN, Ukraine`s battle to restore power slowed by sub-zero weather conditions, źródło: https://edition.cnn.com/2022/11/24/europe/ukraine-power-russia-strikes-intl-cmd/index.html
RP.PL, Łukaszenko uderza w Unię Europejską imigrantami, źródło: https://www.rp.pl/swiat/art8558351-lukaszenko-uderza-w-unie-europejska-imigrantami
Wojnowski M., Geneza, teoria i praktyka rosyjskiej inżynierii przymusowej migracji. Przyczynek do badań nad kryzysem migracyjnym na wschodniej flance NATO, [w:] Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego, nr 26 (14), 2022, źródło: https://abw.gov.pl/ftp/foto/Wydawnictwo/PBW/pbw26/PBW_26_M__Wojnowski.pdf
Comments are closed.