Rosyjska agresja na Ukrainę i implikacje dla międzynarodowego sportu

Nowożytny sport, zgodnie z założeniami jego twórców, miał być sposobem na osiągnięcie pokoju i współpracy międzynarodowej. Także współcześnie organizacje zarządzające międzynarodowym sportem wskazują na promocję pokoju jako jeden z ich kluczowych celów. Te pokojowe aspiracje międzynarodowego sportu zostały w ostatnich tygodniach skonfrontowane z rzeczywistością, kiedy na cztery dni po ceremonii zamknięcia zimowych igrzysk olimpijskich w Pekinie Rosja dokonała inwazji na Ukrainę. Stanowiło to nie tylko złamanie prawa międzynarodowego, ale także pogwałcenie rezolucji Zgromadzenie Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczącej ogłoszenia Rozejmu Olimpijskiego. Niniejszy tekst poświęcony jest koncepcji Rozejmu Olimpijskiego, jego historii oraz znaczenia w odniesieniu do toczącego się aktualnie konfliktu na Ukrainie.

Idea Rozejmu Olimpijskiego – podobnie jak igrzyska olimpijskie – sięga starożytnej Grecji. Choć co do jego starożytnego kształtu nie ma całkowitej zgodności, przyjmuje się, że zakładał on zawieszenie wojen na czas igrzysk oraz możliwość swobodnej podróży na miejsce zmagań sportowych przez zawodników i widzów[1]. Międzynarodowy Komitet Olimpijski zaczął czynić nawiązania do tej starożytnej tradycji w latach 80. XX wieku, aczkolwiek pierwsze próby w tym zakresie okazały się nieudane. Na początku lat 90., dzięki zręcznej dyplomacji[2] prowadzonej przez MKOl, udało się jednak zyskać poparcie dla idei ze strony wielu państw świata. Doprowadziło to do przyjęcia przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 25 października 1993 roku pierwszej z całej serii rezolucji dotyczących Rozejmu Olimpijskiego. Dotyczyła ona zimowych igrzysk w 1994 roku w Lillehammer, i nawoływała do „przestrzegania Rozejmu Olimpijskiego od siódmego dnia przed otwarciem oraz do siódmego dnia po zamknięciu” igrzysk[3]. Od tego czasu, co dwa lata Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjmowało kolejne, podobne rezolucje, nawołujące do przestrzegania Rozejmu Olimpijskiego, które z czasem objęły także igrzyska paraolimpijskie[4].

Mimo górnolotnych haseł i rosnącej ilości państw popierających ideę Rozejmu Olimpijskiego na forum ONZ, miał on niejednoznaczny wpływ na stosunki międzynarodowe. Wskazuje się, że umożliwił zaszczepienie 10 tysięcy dzieci podczas wojny w Bośni w 1994 roku[5] czy uniknięcie eskalacji konfliktu pomiędzy państwami zachodnimi a Irakiem w 1998 roku. Z drugiej strony często dochodziło także do konfliktów międzynarodowych w trakcie jego trwania – podczas organizowanych w USA igrzysk w Salt Lake City toczyła się wojna w Afganistanie, w trakcie igrzysk w Pekinie w 2008 toczył się konflikt zbrojny między Rosją a Gruzją, natomiast konflikt na Ukrainie w 2014 roku zakończony aneksją Krymu przez Rosję toczył się w trakcie rozejmu olimpijskiego związanego z igrzyskami w Soczi.

Rozstrzygnięcia [w stosunku do Rosji] z pewnością stanowią nową jakość w kontekście postawy organizacji sportowych, zazwyczaj niechętnych do ulegania politycznym naciskom

24 lutego 2022 roku doszło do inwazji Rosji na Ukrainę. Jak donoszą media, na prośbę Chin Rosja opóźniła atak do czasu zakończenia zimowych igrzysk w Pekinie. Do ataku doszło jednak podczas Rozejmu Olimpijskiego. Wywołało to ogromną presję na międzynarodowe organizacje sportowe w kwestii wykluczenia Rosji z międzynarodowego sportu. Tym razem – w przeciwieństwie do podobnych sytuacji z przeszłości – rosyjscy i białoruscy sportowcy zostali wykluczeni z wielu rozgrywek. Co więcej, uniemożliwiono Rosji uczestnictwa w takich imprezach sportowych, jak wyścig F1, mistrzostwa świata w siatkówce czy finał piłkarskiej Ligi Mistrzów. Szczególnie aktywny w tym zakresie był MKOl, który 24 lutego potępił rosyjską inwazję[6], 25 lutego wezwał federacje sportowe do nierozgrywania imprez sportowych w Rosji i na Białorusi oraz do rezygnacji z prezentacji ich symboli narodowych na międzynarodowych zawodach[7], zaś 28 lutego zarekomendował wykluczenie tych państw z międzynarodowego sportu[8]. Wszystkie te decyzje motywowano naruszeniem Rozejmu Olimpijskiego.

Większość organizacji sportowych postąpiła zgodnie z rekomendacjami, choć nie od razu. Rozstrzygnięcia te z pewnością stanowią nową jakość w kontekście postawy organizacji sportowych, zazwyczaj niechętnych do ulegania politycznym naciskom. Tym razem jednak presja była ogromna. Obejmowała ona m.in. groźby bojkotu wydarzeń sportowych, jeśli mieliby w nich wziąć udział sportowcy z Rosji i współpracującej z nią wojskowo Białorusi. Pomijając jednak motywację organizacji sportowych można stwierdzić, iż pogwałcenie przez Rosję Rozejmu Olimpijskiego w 2022 roku spotkało się z dalece ostrzejszą odpowiedzią, niż miało to miejsce w przeszłości.

[1] C. Burleson, The Ancient Olympic Truce in Modern-day Peacekeeping: Revisiting Ekecheiria, Sport in Society 15, no. 6 (2012), s. 800.

[2] F. Kidane, Introduction, w: UN-IOC Olympic Truce File, brak daty.

[3] United Nations General Assembly, Resolution 48/11: Observance of the Olympic Truce, A/RES/48/11.

[4] United Nations General Assembly, Resolution 64/4: Building a peaceful and better world through sport and the Olympic ideal, A/RES/64/4.

[5] H.L. Reid, Olympic Sport and Its Lessons for Peace, w: Olympic Truce. Sport as a Platform for Peace, K. Georgiadis i A. Syrigos (red.), International Olympic Academy, Athens 2009, s. 29.

[6] IOC strongly condemns the breach of the Olympic Truce, IOC, https://olympics.com/ioc/news/ioc-strongly-condemns-the-breach-of-the-olympic-truce, dostęp: 11.03.2022.

[7] IOC EB urges all International Federations to relocate or cancel their sports events currently planned in Russia or Belarus, IOC, https://olympics.com/ioc/news/ioc-eb-urges-all-ifs-to-relocate-or-cancel-their-sports-events-currently-planned-in-russia-or-belarus, dostęp: 11.03.2022.

[8] IOC EB recommends no participation of Russian and Belarusian athletes and officials, IOC, https://olympics.com/ioc/news/ioc-eb-recommends-no-participation-of-russian-and-belarusian-athletes-and-officials, dostęp: 11.03.2022.