- Rumunia po raz drugi będzie sprawować prezydencję w Inicjatywie Trójmorza. Poprzednio organizowała szczyt w 2018 roku;
- Polityka zagraniczna prowadzona przez Rumunię opiera się na wzmacnianiu więzi transatlantyckich i bezpieczeństwa wschodniej flanki NATO. W trakcie bieżącego roku można spodziewać się szczególnej koncentracji na gospodarczym i militarnym znaczeniu Morza Czarnego;
- Bukareszt z pewnością będzie chciał rozwijać dotychczasowe priorytetowe projekty infrastrukturalne: drogową trasę Via Carpatia i kolejową Rail-2-Sea.
Pewnym zaskoczeniem było ogłoszenie przez prezydenta Klausa Iohannisa chęci ponownego przejęcia prezydencji w Inicjatywie Trójmorza (3SI), ponieważ Bukareszt przewodniczył już temu formatowi w 2018 roku, podczas gdy pięć państw członkowskich do tej pory nie organizowało szczytu na swoim terytorium. Nie należy jednak tej decyzji rozpatrywać w kategorii spowolnienia rozwoju tego formatu, gdyż ostatnią prezydencję Rumunii w Inicjatywie Trójmorza należy zaliczyć do szczególnie udanych. Do Bukaresztu przylecieli wtedy po raz pierwszy na szczyt 3SI: ówczesny szef Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker, a także Minister Spraw Zagranicznych Niemiec Heiko Maas. W jego trakcie powstała grupa państw i organizacji partnerskich Inicjatywy, do których dołączyły Niemcy i Stany Zjednoczone, a także Komisja Europejska. Podpisano również list intencyjny, rozpoczynający prace nad powołaniem osobnego funduszu, którego celem byłoby finansowanie inwestycji transgranicznych w regionie Trójmorza[1]. Finalnie to właśnie rumuński EximBank wraz z polskim Bankiem Gospodarstwa Krajowego stał się założycielem Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza. Podczas czerwcowego szczytu w Rydze fundusz znajdował się w centrum uwagi za sprawą zapowiedzianego finansowego wsparcia amerykańskiej agencji DFC. Najważniejszym efektem szczytu w Bukareszcie było jednak powstanie Listy Projektów Priorytetowych, czyli najbardziej istotnych projektów infrastrukturalnych o znaczeniu dla całego regionu. Powstając lista liczyła 48 pozycji; obecnie to już 91 transgranicznych projektów w trzech głównych obszarach 3SI: transporcie, energetyce i cyfryzacji.
Zarys priorytetów polityki zagranicznej Rumunii
Rumunia jest obecnie jednym z najważniejszych graczy w Europie Środkowo-Wschodniej, realizującym w polityce zagranicznej podobne priorytety, co Polska. Polityka Bukaresztu koncentruje się na intensywnej współpracy transatlantyckiej i militarnym wzmocnieniu wschodniej flanki NATO, ze szczególnym uwzględnieniem bezpieczeństwa basenu Morza Czarnego. Podobnie jak inne kraje naszego regionu (z pewnym wyjątkiem), władze zaangażowały się w pomoc ukraińskim uchodźcom i jednoznacznie potępiają rosyjską wojnę.
Rozwija się również współpraca dwustronna na lini Bukareszt – Warszawa. W ostatnim czasie zaangażowanie w kontekście bezpieczeństwa obu państw jest szczególnie intensywne.
Wśród ostatnich spotkań bilateralnych można wyróżnić tegoroczne marcowe konsultacje międzyrządowe, które były już trzecim takim wydarzeniem od 2018 roku. Ponadto rozpatrując współpracę regionalną należy dodać, że to Rumunia i Polska zainaugurowały powstanie w 2015 roku formatu Bukaresztańskiej Dziewiątki, czyli międzynarodowego forum współpracy łączącego państwa wschodniej flanki Sojuszu Północnoatlantyckiego[2]. Była to odpowiedź na rosyjską agresję na Ukrainę rok wcześniej. Obecnie w Rumunii stacjonuje 230 polskich żołnierzy, a 120 rumuńskich znajduje się w Polsce.
Inicjatywa Trójmorza a Morze Czarne
To jednak Inicjatywa Trójmorza pozostaje szczególnym forum współpracy, które w przyszłym roku będzie znajdowało się na czele rumuńskiej agendy. Z całą pewnością można potwierdzić, że głównym elementem prezydencji będą kwestie orientujące się wokół gospodarczego wykorzystania Morza Czarnego, co zresztą zostało już potwierdzone przez prezydenta Iohannisa podczas konferencji prasowej w Rydze[3]. Taka działalność łączy się również z najnowszą, czwartą inwestycją Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza, czyli nabyciu przez fundusz znaczącego udziału w BMF Port Burgas EAD, który jest głównym operatorem portowym w tym bułgarskim mieście.
Morze Czarne dla rumuńskiej polityki od zawsze pozostaje obszarem o podstawowym znaczeniu. To właśnie w nadbrzeżnej Konstancy znajduje się największy port kontenerowy w tym akwenie[4].
Zablokowanie portów ukraińskich przez Rosję spowodowało, że porty rumuńskie stały się kluczowymi węzłami transportowymi w tym regionie. Od początku wojny obszar ten postrzegany jest w sposób szczególny, biorąc pod uwagę powtarzające się ataki ze strony floty rosyjskiej, która również blokuje najważniejsze ukraińskie porty. Dzięki niedawnym porozumieniom podpisanym w Stambule pomiędzy: osobno Ukrainą i Rosją a Organizacją Narodów Zjednoczonych i Turcją, handel został częściowo odblokowany, ale nie sposób ocenić, na ile ustalenia będą trwałe, skoro już dzień po podpisaniu Rosjanie dokonali ataku na ukraińskie jednostki nawodne w Odessie. Zgodnie z oficjalnymi danymi w pierwszej połowie sierpnia wyeksportowano około 950 000 ton, zarówno drogą lądową, jak i morską. Dla porównania w analogicznym okresie było to 1,8 miliona ton[5].
Projekty priorytetowe Rumunii w 3SI
Można również zakładać, że władze w Bukareszcie postanowią skoncentrować się na dwóch kluczowych przedsięwzięciach, które znajdują się na trójmorskiej liście projektów priorytetowych[6]. Mowa tutaj o międzynarodowej trasie drogowej Via Carpatia i planach budowy połączenia kolejowego Rail-2-Sea.
Via Carpatia, która jest sztandarowym projektem całej Inicjatywy Trójmorza, docelowo ma przebiegać przez 6 państw członkowskich tego formatu (Litwę, Polskę, Słowację, Węgry, Rumunię i Bułgarię), zaczynając się w Kłajpedzie na Litwie, a kończąc w greckich Salonikach. Idea stworzenia tej trasy jest znacznie starsza niż sama Inicjatywa Trójmorza. Datuje się ją na rok 2006, kiedy pod patronatem prezydenta Polski w Łańcucie doszło do spotkania ministrów transportu Polski, Litwy, Słowacji i Węgier, którzy podpisali pierwszą deklarację zmierzającą do utworzenia tej trasy. W kolejnych latach do projektu dołączały kolejne zainteresowane kraje, a obecnie jest on ważny dla wszystkich państw chociaż znaczna część ma przebiegać przez dwa państwa: Polskę (1621 km) i właśnie Rumunię (1851 km). Natomiast Rail-2-Sea w projektach ma być międzynarodowym połączeniem kolejowym pomiędzy portem w Gdańsku a rumuńskim portem w Konstancy. Trasa ma przebiegać przez Węgry i Słowację licząc w sumie 3663 kilometrów. Pociągi docelowo mają osiągać prędkość do 160 km/h. W samej Rumunii trasa ma rozdzielać się aż na cztery odnogi: trzy północne i jedną południową.
Podsumowanie
Można zakładać, że bieżąca prezydencja Rumunii będzie wpisywać się w dalsze pogłębianie i poszerzanie formatu Inicjatywy Trójmorza. Zgodnie z zapisami tegorocznej deklaracji końcowej ze szczytu tejże w Rydze, można oczekiwać dalszego włączania think tanków i społeczeństwa obywatelskiego we współpracę trójmorską poprzez organizację Civil Society Forum. Interesującym pomysłem byłoby także włączenie do debaty o przyszłości Inicjatywy i regionu przedstawicieli nauki, którzy coraz częściej interesują się tym formatem[7]. Ponadto można spodziewać się zwiększonych wysiłków na rzecz pogłębionej współpracy z Mołdawią, która tradycyjnie stanowi istotną część rumuńskiej polityki, a także z państwami Bałkanów Zachodnich, co jest również zbieżne z obecnie prowadzoną agendą wewnątrz Unii Europejskiej. Być może istnieje możliwość otrzymania dla wspomnianych tu państw statusu partnera uczestniczącego w Inicjatywie Trójmorza, na wzór Ukrainy. Podobnie jak Ukraina, są to bowiem państwa zabiegające o przyjęcie do Unii Europejskiej. Prezydencja Rumunii oznacza prawdopodobnie także wzmocnienie współpracy ze Stanami Zjednoczonymi, nie tylko poprzez szersze kontakty ze względu na rosyjską agresję na Ukrainę, ale także dzięki ostatniej amerykańskiej deklaracji wpłaty 300 milionów dolarów na Fundusz Inwestycyjny Inicjatywy Trójmorza.
Foto: Meeting of the North Atlantic Council at the level of Heads of State and Government/Nuță Lucian
[1] Kancelaria Prezydenta, Szczyt Inicjatywy Trójmorza w Bukareszcie, https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/szczyt-inicjatywy-trojmorza-w-bukareszcie-,3070 (07.08.22r.).
[2] Komunikat prasowy, Nadzwyczajny Szczyt Dziewiątki Bukaresztańskiej NATO, https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/nadzwyczajny-szczyt-dziewiatki-bukaresztanskiej,49422, dostęp 22.08.22r.
[3] A. Rebelińska, N. Dziurdzińska, Przywódcy państw Trójmorza przyznali Ukrainie status partnera uczestniczącego Inicjatywy, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1255911%2Cprzywodcy-panstw-trojmorza-przyznali-ukrainie-status-partnera, dostęp 23.08.22r.
[4] S. Dasgupta, 8 Major Black Sea Ports, https://www.marineinsight.com/know-more/major-black-sea-ports/, dostęp 22.08.22r.
[5] BBC, How much grain is being shipped from Ukraine?, https://www.bbc.com/news/world-61759692, dostęp 22.08.22r.
[6] 3seas.eu, Priority Projects, dostęp 04.08.22r.
[7] Instytut Studiów Politycznych, Polska Akademia Nauk, Badania nad Inicjatywą Trójmorza, https://trojmorze.isppan.waw.pl/, dostęp 07.08.22.
JEŻELI DOCENIASZ NASZĄ PRACĘ, DOŁĄCZ DO GRONA NASZYCH DARCZYŃCÓW!
Z otrzymanych funduszy sfinansujemy powstanie kolejnych publikacji.
Możliwość wsparcia to bezpośrednia wpłata na konto Instytutu Nowej Europy:
95 2530 0008 2090 1053 7214 0001 tytułem: „darowizna na cele statutowe”.
Comments are closed.