Wywiad Estonii o Chinach w 2022 roku

Analiza w skrócie:

Wywiad Estonii kolejny rok z rządu wymienia Chiny obok Rosji jako jedno z głównych zagrożeń dla bezpieczeństwa.
Zwrócono uwagę na próby wykorzystania przez Chiny pandemii, prowadzoną przez państwo dezinformację oraz pragmatyczną współpracę z Rosją.
W państwach naszego regionu rośnie postrzeganie Chin jako zagrożenia dla bezpieczeństwa. Przydatne może być śledzenie doświadczeń innych państw w tym zakresie.

W połowie lutego 2022 roku opublikowano kolejną edycję corocznego raportu estońskiego wywiadu zagranicznego, zatytułowanego ,,Bezpieczeństwo międzynarodowe i Estonia”[1]. Spośród pięciu rozdziałów jeden poświęcono Chińskiej Republice Ludowej, podobnie jak w roku poprzednim. Wnioski zawarte w tej części aktualnego raportu opisano w poniższej analizie.

Już we wstępie Dyrektor Generalny Estońskiej Służby Wywiadu Zagranicznego Mikk Marran pisze, że „Bezprecedensowe chińskie represje przeciwko Litwie w 2021 roku, wskazują na coraz bardziej agresywną politykę zagraniczną Chin w naszym regionie”. Pierwsze trzy rozdziały raportu omawiają kwestie związane z Rosją, czwarty – podzielony na trzy podrozdziały – Chin. Pierwszy z podrozdziałów nosi tytuł „Upolitycznienie chińskiej dyplomacji szczepionkowej”. Zdaniem autorów, Chiny używały szczepionek jako narzędzia nacisku dla osiągnięcia celów swojej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Po rozpoczęciu szczepień przez państwa Zachodu chińskie media miały nieproporcjonalnie zwracać uwagę na pierwsze zgony i wahania opinii publicznej dotyczące szczepionek. Aktywnie rozpowszechniano teorie spiskowe o tym, że wirus COVID-19 pochodził z laboratorium wojskowego Stanów Zjednoczonych. Budowano narrację, zgodnie z którą podejście Zachody było niesprawiedliwe wobec całej ludzkości, ze względu na zapewnianie szczepionek przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 wyłącznie swoim obywatelom. Pekin zdecydowanie opowiadał się przeciwko zachodnim szczepionkom.

Raport spotkał się z krytyką ze strony chińskiej

Wywiad Estonii twierdzi, że gdy Pekin rozpoczął dystrybucję swojej szczepionki, przedstawiciele KPCh za granicą zostali poinstruowani, że zarówno lokalne, jak i międzynarodowe media muszą relacjonować zaopatrzenie wskazanego terenu chińskimi szczepionkami. Jednocześnie kancelaria chińskiego premiera miała doskonale zdawać sobie sprawę, że szczepionka ta może nie być szczególnie skuteczna. Produkty te zostały dostarczone też w formie „nagrody” tym krajom, które – zgodnie z życzeniem Pekinu – zmieniły swoje stanowiska na forum organizacji międzynarodowych we wskazanych kwestiach. Gdy zainteresowanie krajów kupnem chińskich szczepionek słabło, Pekin miał wykorzystywać formy szantażu. Przykładowo, obywatele niektórych krajów musieli przyjąć chińską szczepionkę, aby uzyskać chińską wizę. Nie była to jednak powszechnie stosowana metoda. Według oceny wywiadu Estonii upolitycznionej dyplomacji w zakresie szczepień miało na celu podważenie pozycji Zachodu.

Drugi podrozdział nosił tytuł „Ukierunkowanie odpowiedzi na krytyków”. Autorzy zauważają, że w 2021 roku Chiny zmieniły nieco swoją retoryczną taktykę. Wcześniej prowadziły zdecydowaną „dyplomację wilczych wojowników”, jednak gdy sondaże zachodniej opinii publicznej pokazały, że wizerunek Chin stał się znacznie bardziej negatywny, przywódcy Państwa Środka wyczuli potrzebę zastosowania łagodniejszego, bardziej ukierunkowanego podejścia w stosunku do swoich oponentów. W odpowiedzi na wszelką krytykę, Pekin od 2021 roku zwraca się do konkretnych osób, tych, którzy się jej dopuszczają. Spersonalizowana odpowiedź ma uciszyć autora komentarza i pokazać, że oburzenie Chin zostało sprowokowane przez konkretną jednostkę lub grupę osób, oraz że nie jest ona skierowana do wszystkich obywateli. W ocenie wywiadu nowe trendy w chińskiej dyplomacji i operacjach wpływu nie wskazują na osłabienie ich pozycji państwa.

Ostatni podrozdział dotyczył relacji chińsko-rosyjskich podczas pandemii COVID-19. W opinii estońskiego wywiadu władze w Moskwie i Pekinie będą kontynuować pragmatyczną współpracę w krótkim okresie. Zdaniem autorów, Chiny były i nadal są znacznie mniej zainteresowane ociepleniem stosunków z Rosją. Komunistyczna Partia Chin, poszerza swój zasięg i jednoczy wokół siebie podobne sobie kraje jako przeciwwagę dla kierowanego przez USA systemu międzynarodowego. Jednocześnie wykluczają pełne partnerstwo i traktują inne państwa albo jako podwładnych, albo przeciwnika dla swojej hegemonii. Rosyjska elita zdaje sobie z tego sprawę. W większości obszarów zauważalna jest też głęboka asymetria potencjałów obu państw. Ponadto Chiny są zainteresowane zdobywaniem doświadczenia bojowego w dziedzinie współpracy wojskowej z Rosją. Zauważalna jest także wspólna narracja medialna, która skutkuje wzmocnieniem eurosceptycyzmu, nastrojów antynatowskich i nieufnością do wartości demokratycznych. Autorzy dodają, że Chiny są podejrzliwe wobec Rosji, postrzegając ją jako niestabilny i nieprzewidywalny naród, który może podważyć niezbędną do realizacji chińskich interesów gospodarczych stateczność.

Zarówno w Estonii, jak i innych państwach regionu rośnie świadomość w zakresie niebezpieczeństw mających swoje źródło w Pekinie

Raport spotkał się z krytyką ze strony chińskiej. Rzecznik ambasady Chin w Estonii stwierdził, że dokument przedstawiony w niniejszej analizie jest pełen subiektywnych założeń, oraz że jest pozbawiony podstaw merytorycznych. Dodał, że nigdy nie zaakceptują złośliwych ataków i zniekształconych oszczerstw. Co więcej, wezwał on do zaprzestania rozpowszechniania fałszywych informacji i podważania relacji chińsko-estońskich[2].

Wnioski i rekomendacje

Raport wywiadu Estonii w części dotyczącej Chin nie był nadto dokładny i zarysował jedynie wybrane problemy bezpieczeństwa, które wiążą się nie tylko z wywieranym przez Pekin wpływem, ale i relacjami z Państwem Środka. Dla porównania znacznie więcej wyzwań w tym zakresie możemy znaleźć w raportach wywiadów Czech i Słowacji[3]. Autorzy estońskiego raportu skupili się głównie na dezinformacji, wykorzystaniu szans podczas pandemii COVID-19 oraz relacjach Pekinu z Moskwą, pozbawionych ich zdaniem mocnych fundamentów. Autor niniejszej analizy popiera zdanie estońskiego wywiadu w ostatniej z wymienionych kwestii, jednak w jego opinii nazbyt uwypuklono spory między stronami, na rzecz wzajemnych korzyści, podtrzymujących dobre relacje na linii Chiny-Rosja. Świadczy o tym chociaż de facto wspieranie dyplomatyczne i medialne Moskwy przez Pekin podczas trwającej wojny w Ukrainie.

Zarówno w Estonii, jak i innych państwach regionu rośnie świadomość w zakresie niebezpieczeństw mających swoje źródło w Pekinie. Ma to odzwierciedlenie w publikowanych raportach służb wywiadu i kontrwywiadu. Polskie służby powinny zwrócić uwagę tak na te, jak i pozostałe raporty, gdyż schematy chińskiej aktywności – zagrażającej bezpieczeństwu państw – powtarzają się na całym świecie. Dzięki temu możemy baczniej obserwować sfery, którymi interesuje się Pekin, i adekwatnie odpowiadać na ich aktywność. Konieczna jest debata wśród analityków i polityków na powyższy temat wraz z omówieniem konkretnych przykładów operacji wpływu. Oprócz skupiania się na rosyjskiej dezinformacji powinno się finansować projekty, które mają za zadanie analizować dezinformację ze strony Chin, coraz częściej przebijającą się w polskich mediach.

[1] Estonian Foreign Intelligence Service public report 2022, https://www.valisluureamet.ee/en.html.

[2] Remarks by Spokesperson of Chinese Embassy in Estonia on the China-Related Contents of “International Security and Estonia 2022” Released by the Estonian Foreign Intelligence Service, http://www.chinaembassy.ee/eng/dssghd/202202/t20220217_10642888.htm.

[3] Ł. Kobierski, Czeski i słowacki wywiad o Chinach, Warsaw Institute, https://warsawinstitute.org/pl/czeski-slowacki-wywiad-o-chinach/.