Unia Europejska i Norwegia mają długą historię współpracy w obszarze ochrony środowiska i działań na rzecz zielonej transformacji. W ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) Norwegia ma dostęp do jednolitego rynku UE i uczestniczy w programach unijnych, w tym w obszarze ochrony środowiska. W ostatnich latach UE i Norwegia zacieśniły współpracę w zakresie walki ze zmianami klimatycznymi i przyspieszenia transformacji energetycznej. Współpraca obejmuje między innymi wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk w dziedzinie odnawialnych źródeł energii, efektywności energetycznej oraz wdrażania polityk klimatycznych.
W lutym 2022 roku premier Norwegii Jonas Gahr Støre i przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen ogłosili plany wzmocnienia współpracy między Norwegią a UE w zakresie klimatu, energii i przemysłu. Podczas dyskusji politycznych omówiono konkretne plany zacieśnienia współpracy w obszarach takich jak produkcja baterii, surowce krytyczne i energia, a także stworzono ogólne ramy dla wzajemnie korzystnej współpracy w zielonych sektorach. Norwegia, UE i państwa członkowskie UE zadeklarowały przeznaczenie środków na rozwój bardziej zrównoważonej, ekologicznej gospodarki w nadchodzących dziesięcioleciach. Przewodnicząca von der Leyen podkreśliła, że Norwegia jest niezawodnym partnerem UE w dążeniu do zbudowania kontynentu neutralnego dla klimatu i że Zielony Sojusz wzmacnia więź między Norwegią a UE oraz pozwala na wspólne projektowanie lepszej przyszłości[1].
Pod przewodnictwem wiceprzewodniczącego wykonawczego ds. Europejskiego Zielonego Ładu Fransa Timmermansa, UE i Norwegia przygotowały Zielony Sojusz, który koncentruje się na kilku priorytetowych obszarach. Należą do nich walka ze zmianą klimatu poprzez intensyfikację działań związanych z przystosowaniem się do zmian klimatycznych oraz ustalanie cen emisji dwutlenku węgla, a także zatrzymywanie utraty różnorodności biologicznej, degradacji lasów i wylesiania, promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym, opracowanie standardów gospodarowania chemikaliami i odpadami oraz zrównoważone zarządzanie oceanami[2]. Sojusz skupia się również na wspieraniu transformacji przemysłowej w kierunku bardziej ekologicznego podejścia, przyspieszeniu przejścia na czystą energię oraz dekarbonizacji sektora transportu. Współpraca ma na celu również ustanowienie globalnych standardów dla innowacyjnych rozwiązań środowiskowych oraz zwiększenie inwestycji na rzecz zrównoważonego rozwoju[3].
Przed podpisaniem porozumienia z Unią Europejską, premier Norwegii Jonas Gahr Støre zaznaczył potrzebę odejścia od paliw kopalnych, szczególnie w kontekście rosyjskiej agresji na Ukrainę. Stwierdził, że Europa zdaje sobie sprawę z konieczności przyspieszenia zielonej transformacji.
„Norwegia dąży do osiągnięcia naszych celów klimatycznych w ścisłej współpracy z naszymi europejskimi partnerami. Jesteśmy zintegrowani z gospodarką europejską, a ten Zielony Sojusz dostarcza bardzo kompleksowej odpowiedzi na pytanie, jak to zrobimy”[4]. – premier Jonas Gahr Støre
Norwegia zakłada, że porozumienie z UE pomoże w szybkim rozwoju kraju, szczególnie w zakresie energetyki odnawialnej i przyczyni się do wzrostu miejsc pracy w sektorze zielonego przemysłu. Strony zobowiązały się do osiągnięcia celów dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku w porównaniu z poziomem z 1990 roku oraz do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku[5]. W ramach sojuszu planowane jest wprowadzenie opłat za emisję gazów cieplarnianych, usuwanie dwutlenku węgla oraz jego wychwytywanie, a także przyspieszenie przejścia na czystą energię, zwłaszcza z wykorzystaniem wodoru i energii z odnawialnych źródeł morskich. Celem sojuszu jest również obniżenie emisji sektora transportu, z uwzględnieniem neutralności pod względem emisji gazów cieplarnianych oraz promowanie żeglugi bezemisyjnej[6].
Raport Ministerstwa Transportu
Ministerstwo Transportu pod koniec marca 2023 roku opublikowało raport dotyczący redukcji emisji spalin w sektorze transportowym Norwegii, który stwierdza, że osiągnięcie celów klimatycznych do 2030 roku jest niemal niemożliwe. Według ministra transportu Jona-Ivara Nygårda wyniki raportu nie są zaskakujące, a raczej potwierdzają faktyczną sytuację w sektorze transportowym[7]. W raporcie norweskich instytucji odpowiedzialnych za transport zaproponowano radykalne środki m.in. drastyczne podwyższenie cen paliw i obniżkę cen transportu publicznego, w celu realizacji założeń klimatycznych do 2030 roku. Jednak minister transportu odrzuca te metody, twierdząc, że są one niepraktyczne i niemożliwe do zrealizowania[8]. Zamiast tego, rząd Norwegii planuje kontynuować wysiłki w dziedzinie zmian technologicznych, aby w sektorze transportowym mogły znaleźć zastosowanie metody zeroemisyjne. Zdaniem ministra, jeśli jedna branża nie spełni wymogów klimatycznych, to inne branże również zostaną dotknięte ograniczeniami przekraczającymi cel redukcji emisji CO2 wynoszący 55% do 2030 roku.
Norweska strategia wodorowa
Norwegia aktywnie rozwija gospodarkę wodorową, wykorzystując swoje rezerwy gazu i potencjał morskiej energii wiatrowej do produkcji zarówno niebieskiego, jak i zielonego wodoru. Jednakże większość stosowanego obecnie wodoru w Norwegii to „szary” wodór, produkowany przez reformowanie gazu ziemnego bez wychwytywania i składowania CO2[9].
W celu stworzenia przyjaznej środowisku gospodarki wodorowej, norweski rząd w ciągu kilku lat opracował szereg planów politycznych mających na celu rozwój wykorzystania zielonego wodoru. W ramach tych działań rząd zapewnia wsparcie finansowe dla projektów infrastrukturalnych oraz programów badawczo-rozwojowych. Zgodnie z planem rząd zamierza zainwestować co najmniej 500 milionów koron norweskich w badania i rozwój sektora wodorowego w ciągu dekady. W ramach tych działań rząd planuje finansowanie projektów badawczych na uniwersytetach i w instytutach, a także partnerstwa z przemysłem w celu opracowania i wdrożenia technologii produkcji zielonego i niskoemisyjnego wodoru[10].
Norwegia rozważa również wprowadzenie systemu kontraktów różnicowych (CfD) jako narzędzia wsparcia dla projektów związanych z zielonym i niskoemisyjnym wodorem. CfD to umowy finansowe między państwem a podmiotem rynkowym, w których wytwórca np. wodoru otrzymuje cenę rynkową oraz pozostałą różnicę między ceną rynkową a umowną ceną wykonania, co zapewnia im umowną cenę za każdy sprzedany produkt. Wraz ze zmianami cen rynkowych wielkość wypłat w ramach kontraktu będzie się zmieniać, a jeśli cena rynkowa przekroczy umowną cenę wykonania, producent będzie zobligowany do zwrotu różnicy państwu[11]. Norweski rząd rozważa wprowadzenie systemu CfD, którego celem będzie pokrycie niekorzystnej sytuacji w zakresie kosztów operacyjnych niskoemisyjnego wodoru w stosunku do wysokoemisyjnych alternatyw. Taki system byłby częścią pakietu środków prawno-finansowych mających na celu wspieranie wykorzystania wodoru na dużą skalę w wielu obszarach jako środka otwierającego strategiczne możliwości szerszej dekarbonizacji sektora przemysłowego[12]. Przewiduje się również opracowanie ram regulacyjnych, które będą promować wykorzystanie wodoru. W tym celu planowane jest ustanowienie standardów produkcji i wykorzystania wodoru oraz stworzenie zachęt finansowych dla technologii wodorowej. Obecnie w norweskim prawie nie ma bezpośrednich przepisów regulujących gospodarkę wodorową. Ustawy o energii i kontroli zanieczyszczeń regulują w sposób ogólny sektor energetyczny w Norwegii, w tym produkcję, dystrybucję i wykorzystanie energii i wodoru. Norweska Dyrekcja Zasobów Wodnych i Energii odpowiada za regulację sektora energetycznego i wydaje licencje na produkcję oraz dystrybucję lub przesył energii. Brak odpowiednich ram prawnych stanowi barierę dla rozwoju gospodarki wodorowej w Norwegii. Norweskie ustawodawstwo nie zawiera definicji zielonego i niebieskiego wodoru oraz brakuje w nim systemu gwarancji pochodzenia. Istnieje także brak jednoznacznego określenia zasad dla dystrybucji, przesyłu i sprzedaży wodoru do odbiorców końcowych. Norweski ustawodawca powinien zadbać o opracowanie przepisów w sposób zbliżony do projektowanej treści dyrektywy UE w sprawie wspólnych zasad dla rynków wewnętrznych w odniesieniu do gazów odnawialnych i naturalnych oraz wodoru, aby ułatwić handel tym dobrem między Norwegią a państwami członkowskimi UE.
Norwegia i Niemcy zacieśniają współpracę w produkcji i handlu zielonym wodorem
Norwegia prowadzi handel międzynarodowy wodorem, szczególnie z Niemcami. W ciągu ostatnich lat, oba kraje podpisały wiele umów, które mają na celu zwiększenie współpracy w produkcji i handlu zielonym wodorem. W czasie kryzysu energetycznego w 2022 roku Norwegia stała się ważnym partnerem Niemiec, gdyż Niemcy zostały odcięte od dostaw gazu z Rosji. Norwegia dostarczała wówczas najwięcej gazu do Niemiec, a Berlin wraz z Oslo zacieśniali swoją kooperację w zakresie bezpieczeństwa infrastruktury energetycznej[13]. Współpraca obu krajów w dziedzinie energii opiera się nie tylko na handlu surowcami, ale także na nowych obszarach związanych z transformacją energetyczną i dekarbonizacją gospodarki. Niemcy będą potrzebować coraz więcej niskoemisyjnego wodoru, którego nie będą w stanie wyprodukować samodzielnie, natomiast Norwegia ma dogodne warunki do produkcji zarówno niebieskiego, jak i zielonego wodoru, a także do składowania CO2 pod dnem morskim. Długofalowa współpraca w tych dziedzinach jest dla obu krajów kluczowa i opiera się na wzajemnym uzupełnianiu się ich interesów[14].
5 stycznia 2023 roku RWE i Equinor podpisały umowę o strategicznej współpracy, która wpisuje się w sojusz energetyczny między Niemcami a Norwegią oraz w plany transformacji niemieckiego sektora elektroenergetycznego. Zgodnie z uzgodnieniami z władzami RFN i Nadrenii Północnej-Westfalii, RWE przyspieszy wygaszenie elektrowni na węgiel brunatny o osiem lat, do 2030 roku, a w zamian zbuduje nowe bloki gazowe zdolne do współspalania wodoru i całkowitego przestawienia na ten surowiec od 2035 roku[15]. Partnerstwo RWE z Equinorem jest ważne dla realizacji tych planów, ponieważ zapewnia potencjalne dostawy zarówno gazu, jak i wodoru. Zastępowanie bloków węglowych gazowo-wodorowymi jest jednym z kluczowych elementów transformacji niemieckiego sektora elektroenergetycznego, obok intensywnej rozbudowy OZE i sieci przesyłowych[16].
W kwietniu 2023 roku dziewięć europejskich krajów zobowiązało się do ośmiokrotnego zwiększenia mocy morskich farm wiatrowych na Morzu Północnym do 2050 roku, tworząc tym samym „największą zieloną elektrownię w Europie”[17].
Prezydent Francji Emmanuel Macron, kanclerz Niemiec Olaf Scholz i szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen ogłosili plan wraz z premierami Belgii, Holandii, Irlandii, Danii, Luksemburga, Norwegii i ministrem bezpieczeństwa energetycznego Wielkiej Brytanii, jako część deklaracji z Ostend[18]. Celem jest nie tylko zmniejszenie uzależnienia od rosyjskiego gazu, ale również radykalne ograniczenie emisji dwutlenku węgla przez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Planuje się zwiększenie łącznej mocy morskiej energii wiatrowej na Morzu Północnym do 120 GW do 2030 roku i 300 GW do 2050 roku[19]. Przywódcy zdają sobie sprawę z ogromu zadania, jakie przed nimi stoi, wymagającego olbrzymich inwestycji. Prezydent Francji Macron podkreślił również potrzebę produkcji infrastruktury w Europie i tworzenia miejsc pracy dla Europejczyków. Realizacja celów w zakresie energii wiatrowej na Morzu Północnym wymaga ogromnych nakładów finansowych – szacuje się, że do 2050 roku potrzebne będą inwestycje w wysokości 800 mld euro[20]. Firmy zajmujące się energią wiatrową stwierdziły, że do realizacji planu niezbędne będą znaczne fundusze państwowe.
Według raportu Ministerstwa Transportu Norwegia będzie mieć trudności z osiągnięciem swoich celów klimatycznych. Jednakże utworzenie Zielonego Sojuszu z UE może pomóc Norwegii w realizacji swoich celów klimatycznych poprzez rozwój zrównoważonej energii i transportu. Wojna na Ukrainie spowodowała zwiększone zainteresowanie norweskimi złożami gazu. Państwa europejskie chcą jak najszybciej odejść od rosyjskiego gazu. Dlatego zauważalna jest znaczna intensyfikacja współpracy władz Norwegii i Niemiec. Według norweskiego urzędu statystycznego, Norwegia w 2022 roku uzyskała rekordowy zysk ze sprzedaży ropy i gazu wynoszący 1,5 biliona koron norweskich (ok. 140 miliardów dolarów). To znacznie więcej niż w jakimkolwiek innym badanym okresie, a ponadto prawie trzykrotnie więcej niż w 2021 roku.
Foto: PAP/EPA
[1] https://www.regjeringen.no/en/aktuelt/norway-and-eu-establish-green-alliance/id2973440/
[2] European Green Deal: New EU-Norway Green Alliance to deepen cooperation on climate, environment, energy and clean industry, European Comission https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_2391
[3] Ibidem.
[4] K. Taylor, EU, Norway seal ‘Green Alliance’ to tackle climate change, Euractiv 24.04.2023, https://www.euractiv.com/section/energy-environment/news/eu-norway-seal-green-alliance-to-tackle-climate-change/
[5] https://www.regjeringen.no/en/aktuelt/norway-and-eu-establish-green-alliance/id2973440/
[6] European Green Deal: New EU-Norway Green Alliance to deepen cooperation on climate, environment, energy and clean industry, European Comission https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_2391
[7] NTP 2025–2036: Prioriteringsoppdrag – svar fra transportvirksomhetene, Regjeringen, https://www.regjeringen.no/no/dokumenter/ntp-20252036-prioriteringsoppdrag-svar-fra-transportvirksomhetene/id2969831/
[8] Ibidem.
[9] Hydrogen Law, regulations & strategy in Norway, CMS. Law, https://cms.law/en/int/expert-guides/cms-expert-guide-to-hydrogen/norway
[10] Norway’s Climate Action Plan for 2021–2030, Norwegian Ministry of Climate and Environment
[11] Hydrogen Law, regulations & strategy in Norway, CMS. Law, https://cms.law/en/int/expert-guides/cms-expert-guide-to-hydrogen/norway
[12] Ibidem.
[13] M. Kędzierski, Niemiecko-norweski sojusz energetyczny, Analizy OSW 2023, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2023-01-24/niemiecko-norweski-sojusz-energetyczny
[14] Joint Declaration – German-Norwegian Partnership on Climate, Renewable Energy and Green Industry, Regjeringen, https://www.regjeringen.no/en/whatsnew/dep/smk/press-releases/2023/closer-cooperation-between-norway-and-germany-to-develop-green-industry/joint-declaration-german-norwegian-partnership-on-climate-renewable-energy-and-green-industry/id2958104/
[15] Equinor and RWE cooperating on energy security and the energy transition, Equinor, https://www.equinor.com/energy/equinor-rwe-cooperation
[16] Ibidem.
[17] Ostend declaration on the north seas as europe’s green power plant, https://www.regjeringen.no/contentassets/78bfc87bb04044c0933002ad7dd6e0f1/erklaring-energiministere.pdf
[18] Ibidem.
[19] Ibidem.
[20] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_20_2095
Comments are closed.