Przyszłość sojuszu transatlantyckiego: nowe możliwości dla Europy i Stanów Zjednoczonych – podsumowanie spotkania w ramach Warsaw Security Forum

Notatka w skrócie:

– Łamanie zasad demokracji spowodowane pandemią COVID-19, oraz brak regularnych spotkań między przedstawicielami Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej to jedne z głównych zagrożeń dla przyszłości relacji transatlantyckich.

– Wszyscy biorący udział w dyskusji zgodnie potwierdzili, że niezależnie od przebiegu wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych, Europa powinna zabiegać o jak najbliższą współpracę militarną i gospodarczą z Amerykanami.

– Ekspansja Chin powinna zjednoczyć kraje europejskie, które muszą utworzyć wspólne zasady i strategię współpracy gospodarczej i dyplomatycznej z Pekinem przy bliskiej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi.

The Road to Warsaw Security Forum (#Road2WSF) to transatlantyczna konferencja poświęcona kwestii bezpieczeństwa, która w tym roku została przeniesiona na platformę wirtualną. Ponad 400 uczestników z 40 krajów prowadzi dyskusje dotyczące m.in. najważniejszych wyzwań dla jedności sojuszu transatlantyckiego oraz demokracji. W spotkaniach biorą udział ministrowie spraw zagranicznych i obrony, czołowi liderzy z grup pozarządowych (NGOs), oraz eksperci do spraw bezpieczeństwa. Również Młodzi Transatlantyccy Liderzy (Young Transatlantic Leaders) mieli szansę  na zabranie głosu.

Konferencja została zorganizowana prez Fundację im. Kazimierza Pułaskiego (The Casimir Pulaski Foundation) oraz The German Marshall Fund of the United States. Partnerami strategicznymi są  NATO oraz Biuro Bezpieczeństwa Narodowego.

Pierwsza dyskusja Warsaw Security Forum 2020, moderowan przez jego dyrektor programową prof. Katarzynę Pisarską, poświęcona była tematowi: Przyszłość sojuszu transatlantyckiego: nowe możliwości dla Europy i Stanów Zjednoczonych.

W dyskusji wzięli udział:

– Ann Linde: Minister Spraw Zagranicznych Szwecji od 2019 roku. Była Minister do spraw Unii Europejskiej i handlu. Sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w latach 2014-2016.

– Linas Linkevičius: Minister Spraw Zagranicznych Litwy od 2012 roku. Stały przedstawiciel Litwy w NATO w latach 2005-2011. Przez dwie kadencje Minister Obrony Narodowej Litwy (w latach 1993-1996 oraz 2000-2004). Członek zarządu European Leadership Network (ELN).

– Anže Logar: Minister Spraw Zagranicznych Słowenii. Były dyrektor do spraw komunikacji oraz rzecznik prasowy podczas Słoweńskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Szef Komisji Kontroli Finansów Publicznych.

Szwedzka Minister Spraw Zagranicznych najbardziej zaniepokojona jest łamaniem demokracji oraz ograniczaniem podstawowych praw człowieka na całym świecie, na które duży wpływ miał wybuch pandemii COVID-19. Według Linde, wirus może osłabić siłę europejskich sojuszy. Jedyna słuszna opcja to walka ramię w ramię i pilnowanie przestrzegania zasad demokratycznych zarówno we własnym kraju, jak i w państwach trzeciego świata. Linde zwróciła uwagę na kluczowe znaczenie sojuszu transatlantyckiego dla bezpieczeństwa Europy i Stanów Zjednoczonych oraz wyraziła dalszą chęć bliskiej współpracy militarnej i obronnej Szwecji z sojuszem NATO. Podkreśliła również szwedzki wkład w budowanie bezpieczeństwa w północnej Europie, aktywność wojsk Szwecji w misjach pokojowych ONZ, misjach Europejskich a także misji ONZ w Mali.  Członkostwo w Koalicji przeciwko ISIS w Iraku oraz pomoc francuskim siłom specjalnym w Afryce czyni Szwecję zaufanym partnerem Unii Europejskiej. Pod koniec, Linde wyraziła również chęć współpracy i dialogu podczas objęcia prezydentury OSCE przez Szwecję w 2021 roku.

Według Ministra Spraw Zagranicznych Litwy, Linasa Linkevičiusa, Unia Europejska jest świetna w analizowaniu problemów, ale brakuje jej rozwiązywania problemów przez wspólny dialog i użycie środków „które Unia ma, lecz których nie używa”. Kraje po obu stronach oceanu powinny być bardziej odpowiedzialne w swoich działaniach, by kontynuować sojusz, który był budowany przez lata. Linkevicius mówił także o braku silnych europejskich liderów podczas kryzysów. Brak umiejętności liderskich Unii Europejskiej sprawia, że „czasami robimy za dużo a czasami za mało; mamy możliwości by wygrać a przegrywamy”. Lider litewskiej dyplomacji pochwalił również stanowisko Szwecji, akcentując jej ważność i udział w bezpieczeństwie członków sojuszu NATO.  

Z kolei słoweński Minister Spraw Zagranicznych twierdzi, iż mimo, że w oficjalnych dokumentach  sojusz transatlantycki jest fundamentem demokratycznego porządku na świecie, przepaść między Stanami Zjednoczonymi a Europą powiększa się. Logar wspomina, że ostatnie spotkanie na wysokim szczycie między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi miało miejsce 6 lat temu. Dlatego, jeśli sojusz UE i USA dalej ma skutecznie stać na straży demokracji, Unia powinna przejąć inicjatywę i zorganizować więcej spotkań. Logar podkreślił, że jest to europejską odpowiedzialnością, aby podpisać ze Stanami Zjednoczonymi umowę o wolnym handlu. Minister określił wycofanie wojsk amerykańskich z Niemiec jako błąd, ostrzegając, że „gdzie jedno supermocarstwo się wycofuje, drugie zajmuje jego miejsce.” Inicjatywę Państw Trójmorza uważa za duży sukces oraz fundament, na którym może budowana być nowa opcja dialogu z partnerami z drugiej strony Atlantyku.

Kwestia wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych i ich wpływu na Europę

Wszyscy Ministrowie zgodnie potwierdzili, że niezależnie od wyniku wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych, Europa powinna zabiegać o jak najbliższą współpracę militarną i gospodarczą z Amerykanami.

Linde zwróciła uwagę na niedawną współpracę wojsk specjalnych Stanów Zjednoczonych, trenujących w Szwecji, a także pozytywne stosunki między dwoma państwami. Według dyplomatki, zwycięstwo Joe Bidena otwiera drzwi do owocnej współpracy na wielu płaszczyznach.  Pozytywne nastawienie Bidena do współpracy z Europą i ponowne dołączenie do paryskiego porozumienia klimatycznego byłoby dobre dla całego świata.

Linkevičius, doświadczony w pracy z Joe Bidenem, uważa, że wszystkie dobre zmiany, które zostały dokonane w ostatnich czterech latach powinny zostać utrzymane w mocy. Zwiększona obecność wojsk amerykańskich na terenie Państw Bałtyckich, większe zwrócenie uwagi na kwestię bezpieczeństwa i zwiększenie budżetów obronnych państw NATO nie powinno jednak uśpić czujności państw członkowskich przed ciągle obecnym zagrożeniem. Linkevičius zgodził się z Linde, że wycofanie wojsk z Niemiec było sporym błędem. Ma również nadzieję, że Biden dołączy do Międzynarodowej Organizacji Zdrowia co pomoże wspólnymi siłami zwalczyć koronawirusa. Zwraca on uwagę, że bez wkładu Amerykanów nie ma szans na walkę z globalnym ociepleniem i wyraża nadzieję na pomoc nowego prezydenta. Linkevicius wraca również do zagrożenia ze strony Rosji i Chin i potrzeby opracowania wspólnych planów strategii krajów Unii. Zagrożenia hybrydowe powinny być zwalczenie wspólnie, na co Linkevičius widzi spore szanse podczas prezydentury Joe Bidena.

Logar przekonuje jednak do realistycznego spojrzenia, bez złudnych oczekiwań. Zadaniem dyplomatów Unii Europejskiej jest przygotowanie takiej polityki, która pozwoli osiągać wyznaczone cele, na które zgodzi się nowo zaprzysiężony prezydent. Logar sugeruje, że Unia Europejska powinna zrobić wszystko co w jej mocy by jeszcze bardziej wzmocnić stosunki ze Stanami Zjednoczonymi, na co widzi mocny potencjał pod administracją Bidena.  

Jak Unia Europejska powinna zareagować na Chińską ekspansję?

Dyplomaci podzielili się strategiami, które Unia Europejska powinna przybrać w celu ustalenia zbalansowanej polityki z Chinami. Anže Logar pochwalił Unię Europejską za wykonanie wielu ruchów ułatwiających kontrolowanie działań Chin w Europie. Jego zdaniem Unia musi nauczyć się sztuki tworzenia nowych sojuszy. Jak dodał: „Indo-Pacyfik nie będzie spokojny, dlatego ważne jest by Unia Europejska i Stany Zjednoczone blisko współpracowały w celu uchronienia demokratycznych wartości”.

Minister Spraw Zagranicznych Litwy podzielił się taktyką, która polega na ustalaniu twardych zasad w stosunkach z Chinami i stosowania się do nich. Ustalenie limitów oraz zasad dotyczących inwestowania obcego kapitału w infrastrukturę strategiczną to pewnego rodzaju system obronny państwa. Linkevičius zwraca również uwagę na wymianę doświadczeń dot. kontaktów z Chinami między państwami europejskimi, co może usprawnić bezpieczeństwo całego sojuszu.

Linde zgadza się, że Chiny to jedno z największych zagrożeń dla Europy lecz także poważny partner handlowy i gospodarczy. Bruksela nie powinna rywalizować z Pekinem, ale szukać wspólnego języka w handlu. „Jest dużo możliwości do kooperacji ale jest też dużo wyzwań”, dodała.

Pytania ekspertów

Pytania ekspertów dotyczyły europejskiego stanowiska w sprawie konfliktu Azerbejdżan-Armenia, oraz udziału Rosji i Turcji w rozmowach pokojowych.  

Linde zwróciła uwagę na złe skutki działań zbrojnych Rosji i Turcji oraz bezczynności krajów europejskich. Członkowie OSCE powinni na nowo przedyskutować w jaki sposób w deeskalację konfliktu może być zaangażowanych więcej państw europejskich, co zredukowałoby ingerencję Turcji i Rosji i dało szansę na dialog na demokratycznych zasadach.

Zdaniem Logara, Unia Europejska powinna bliżej współpracować z krajami które są w „zamrożonym konflikcie” szczególnie w tamtej części świata. Unia powinna pomóc Armenii znaleźć rozwiązanie, które nie pozwoli na stacjonowanie rosyjskiej lub tureckiej armii na jej terenie.

„Jedyna pozytywna rzecz jest taka, że walki się zakończyły” odpowiedział Linkevičius. Pomimo tego, zdaniem litewskiego ministra, problem dalej nie jest rozwiązany. Rosji udało się zainstalować swoje „siły pokojowe” przez co może kontrolować konflikt. Na koniec dodał również kilka słów o dezinformacji w krajach europejskich. Rządy krajów Unii Europejskiej powinny współpracować z dużymi mediami i razem dementować nieprawdziwe informacje. Linkevicius wspomina też o współpracy międzynarodowej w celu zwalczania zmanipulowanych informacji, której członkami jest już 13 krajów. „Najważniejsze to mieć świadomość, że dezinformacja istnieje” – dodaje.

Pod koniec debaty, prowadząca prof. Katarzyna Pisarska, pokazała wyniki ankiety przeprowadzonej wśród ekspertów obserwujących rozmowę. Z ankiety wynika, że największe zagrożenia dla dalszego funkcjonowania sojuszu transatlantyckiego których obawiają się eksperci to:

– Wewnętrzna polaryzacja i spadek standardów demokratycznych (65,52%)

– Rewizjonistyczna Rosja (24,14%)

– Wschodzące Chiny (6,9%)

– Terroryzm i niestabilność na Bliskim Wschodzie (3,45%)

JEŻELI DOCENIASZ NASZĄ PRACĘ, DOŁĄCZ DO GRONA NASZYCH DARCZYŃCÓW!

Z otrzymanych funduszy sfinansujemy powstanie kolejnych publikacji.

Możliwość wsparcia to bezpośrednia wpłata na konto Instytutu Nowej Europy:

95 2530 0008 2090 1053 7214 0001 tytułem: „darowizna na cele statutowe”.