Autorzy: Łukasz Kobierski i Patryk Szczotka
Rok 2022 w stosunkach Chińskiej Republiki Ludowej z Unią Europejską upłynął w dużym stopniu pod znakiem kwestii technologicznych oraz handlowych. 2 lutego Komisja Europejska przedstawiła plan wzmocnienia swojego wpływu na tworzenie globalnych standardów technologicznych. Nowa strategia KE nakreśliła zobowiązanie do zaangażowania się w definiowanie norm technologicznych, aby przeciwdziałać rosnącej konkurencji międzynarodowej. Z kolei 8 lutego Komisja Europejska opublikowała European Chips Act. Zamiarem Komisji jest uruchomienie szeroko zakrojonego planu inwestycyjnego o łącznej wartości 43 miliardów euro w celu finansowania badań i innowacji w zakresie chipów i innych technologii stosowanych w nowoczesnych urządzeniach. Działania te można uznać za bezpośrednie dążenia UE do redukowania swoich słabości technologicznych względem rządu w Pekinie, szczególnie biorąc pod uwagę podobne ruchy wykonywane przez rząd Stanów Zjednoczonych. Kolejnych działań na tym polu z pewnością możemy spodziewać się w 2023 roku.
W kwestii międzynarodowego handlu Unia Europejska złożyła pozew przeciwko Chińskiej Republice Ludowej na forum Światowej Organizacji Handlu, jako powód podając chińskie praktyki uniemożliwiające bądź zniechęcające europejskich biznesmenów do pozywania chińskich firm w sądach międzynarodowych za używanie ich technologii bez zezwolenia lub należytej rekompensaty. Krajobraz ekonomiczny UE-ChRL był także w dużym stopniu naznaczony sporem Litwy i Chin o kwestię zbliżenia pomiędzy rządem w Wilnie a Tajwanem. W związku z trwającymi napięciami na linii Litwa-ChRL i ekonomicznymi retorsjami, które dotknęły litewskie podmioty gospodarcze, Unia Europejska zatwierdziła pakiet pomocowy w postaci pożyczek o wartości 130 mln euro. Firmy litewskie mogły ubiegać się o takowe w kwocie maksymalnie 5 mln euro. 14 lipca Komisja Handlu Parlamentu Europejskiego zagłosowała jednogłośnie nad nowym rozporządzeniem o dotacjach zagranicznych. Zgodnie z rozporządzeniem firmy angażujące się w duże przetargi publiczne lub fuzje i przejęcia w UE będą musiały zgłaszać wkłady finansowe, które otrzymały od zagranicznych rządów. 28 listopada przepisy zostały zatwierdzone przez Radę Europejską. Prawodawstwo należy odbierać jako zauważenie przez UE problemu aktywnego użycia takich praktyk przez podmioty chińskie.
Prawdopodobnie najważniejszym wydarzeniem dla stosunków europejsko-chińskich był Szczyt Unia Europejska-Chiny, który odbył się 1 kwietnia. Zgromadził on najwyższych przedstawicieli obu stron na wirtualnym spotkaniu, które odbyło się w wyjątkowych geopolitycznych okolicznościach określonych jako „warunki wojenne”.
Unię reprezentowała przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen wraz z Przewodniczącym Rady Europejskiej Charlesem Michelem. Ze strony ChRL na spotkaniu pojawili się prezydent Xi Jinping oraz premier Li Keqiang. Najbardziej palącym tematem Szczytu była niewątpliwie rosyjska agresja na Ukrainę, niemniej jednak politycznie wrażliwe kwestie obejmowały także sprawę litewsko-chińskiego konfliktu z Tajwanem w tle, a także tradycyjnie już różniącą oba organizmy politycznie problematykę praw człowieka oraz stosunków ekonomicznych. Wysocy rangą oficjele mieli okazję poruszyć także tematy związane bezpośrednio z gospodarką. Wiceprzewodniczący wykonawczy Valdis Dombrovskis i wicepremier Liu He przewodniczyli 9. Dialogowi Wysokiego Szczebla UE-Chiny w Sprawach Gospodarczych i Handlowych. Obie strony wyraziły gotowość, by wspólnie stawić czoła wyzwaniom stojącym przed światową gospodarką, wzmocnić komunikację i koordynację polityk makroekonomicznych, a także utrzymać stabilność globalnego łańcucha przemysłowego i łańcucha dostaw. Ostatnia runda takich rozmów odbyła się dwa lata temu, również pod przewodnictwem Liu i Dombrovskisa, koncentrując się na przełomowym Comprehensive Agreement on Investment, który jednak nie został ratyfikowany.
Rok 2022 przyniósł także zmiany personalne dla dyplomacji europejsko-chińskiej. 20 września powołano nowego szefa Delegatury UE w Chinach – ambasadora Jorge Toledo. Jednocześnie Chiny mianowały nowego ambasadora przy Unii Europejskiej w osobie Fu Conga, byłego dyrektora generalnego w Departamencie Kontroli Zbrojeń Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Fu pełnił większość swoich zagranicznych obowiązków w Europie.
Oprócz kwestii litewskiej, rok 2022 przyniósł także kontakty przedstawicieli UE z rządem Republiki Chińskiej na Tajwanie. 2 czerwca w Brukseli odbył się doroczny Dialog UE-Tajwan w sprawie handlu i inwestycji. Celem rozmów było omówienie wyzwań i trendów gospodarczych, handlowych i inwestycyjnych oraz tendencji, które mają obecnie wpływ na gospodarkę światową. Spotkaniu współprzewodniczyli Dyrektor Generalna ds. Handlu Komisji Europejskiej Sabine Weyand oraz Minister Gospodarki Tajwanu Mei-Hua Wang. Strony omówiły kwestie łańcuchów dostaw w sektorze półprzewodników, program dotyczący morskiej energetyki wiatrowej, dwustronne relacje inwestycyjne i współpracę handlową. Było to pierwsze spotkanie tego typu wzniesione na szczebel ministerialny. 15 września Parlament Europejski przyjął rezolucję wzywającą do zawarcia umowy w sprawie rozwoju współpracy w dziedzinie półprzewodników z Tajwanem, prosząc o to, by Komisja Europejska „szybko rozpoczęła prace nad prężną umową o łańcuchu dostaw z Tajwanem”.
Z polskiej perspektywy nasze relacje z Chinami zostały utrzymane na neutralnym poziomie w 2022 roku. Doszło do jednej wideokonferencji i jednego spotkania w Pekinie pomiędzy prezydentem RP Andrzejem Dudą a przewodniczącym KPCh Xi Jinpingiem oraz jednej wideokonferencji i spotkania w Nowym Jorku, szefa MSZ Polski Zbigiewa Raua oraz jego chińskiego odpowiednika Wang Yi. Na szczególną uwagę zasługuje wizyta polskiego prezydenta, który uczestniczył 4 lutego 2022 roku w ceremonii otwarcia 24. Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Pekinie, jako jeden z nielicznych przywódców świata Zachodu. Spotkało się to z pozytywną reakcją władz i mediów chińskich. Podczas większości spotkań podkreślano potrzebę zmniejszania polskiego deficytu handlowego w obrotach z Chinami, zwiększenia transparentności procesu dopuszczania polskich towarów do rynku chińskiego oraz omawiano kwestie związaną z wojną na Ukrainie. Spotkania nie okazały się przełomowe, ale też nie pogorszyły naszych wzajemnych relacji, dając szansę na poprawę w przyszłości.
Jak wyglądały relacje z Chinami – dwóch nieformalnych liderów UE – Francji i Niemiec? W przypadku Francji Emanuel Macron rozmawiał cztery razy z Xi Jinpingiem. Tyle samo rozmów odbyła francuska minister ds. Europy i spraw zagranicznych Catherine Colonna z szefem MSZ Chin oraz doszło do trzech dyskusji z doradcą dyplomatycznym prezydenta Francji Emmanuelem Bonne, również z Wang Yi. Rozmowy dotyczyły konsekwencji rosyjskiej agresji na Ukrainie, dalszej współpracy gospodarczej, zachęcania Chin do zniesienia sankcji wobec Litwy i wyrażenia zaniepokojenia sytuacją w Sinciangu. Macron ma też w planach wizytę w Chinach w 2023 roku. Chińczycy na ogół w pozytywnym świetle widzą dalszą przyszłość relacji Pekin-Paryż, z kolei Francja nie chce antagonizować Państwa Środka i chce czerpać dalsze korzyści gospodarcze.
Niemcy wciąż nie mają jasnej polityki wobec Chin. Z jednej strony kanclerz Niemiec Olaf Scholz (łącznie przeprowadził trzy rozmowy z Xi), który chciałby prowadzić interesy z Chinami, nie drażniąc Pekinu, a z drugiej szefowa MSZ Annalena Baerbock (łącznie przeprowadziła dwie rozmowy z Wang Yi), która wzywa do większej ostrożności w handlu z Chinami, ostrzegając że największa gospodarka Europy musi wyciągnąć wnioski z załamania stosunków z Rosją. Najważniejsze dla relacji z Pekinem były dwa wydarzenia. Pierwsze to listopadowa wizyta Scholza w Pekinie. Był on pierwszym zachodnim liderem, który został fizycznie przyjęty w Chińskiej Republice Ludowej od początku wybuchu pandemii oraz po zaprzysiężeniu Xi Jinpinga na trzecią kadencję jako sekretarza generalnego KPCh. Kanclerzowi towarzyszyli przedstawiciele niemieckich firm, m.in. Volkswagen, BMW, BASF, Bayer czy Deutsche Bank. Drugim faktem, było zatwierdzenie przez niemiecki rząd, inwestycji chińskiego COSCO dotyczącej zakupu 24,9% udziałów w jednym z trzech terminali firmy logistycznej HHLA w największym niemieckim porcie w Hamburgu. Zatwierdzona inwestycja jest mniejsza niż pierwotnie planowany 35% udział, do którego dążyła chińska firma i nie daje COSCO żadnego głosu w zarządzaniu lub decyzjach strategicznych, ale i tak można ją uznać za sukces, biorąc po uwagę trwającą kilka miesięcy kampanię w Niemczech, przeciwko sprzedaży jakiekolwiek części udziałów. Obie kwestie dały sygnał dla Pekinu, że Niemcy wciąż nie zamierzają na razie wchodzić w konflikty z Chinami i będą starać się utrzymać dobre relacje. Być może 2023 rok przyniesie zmiany na tym polu, ponieważ trwają prace nad niemieckimi strategiami bezpieczeństwa oraz handlu, w których według wstępnych informacji, retoryka wobec Chin ma się zaostrzyć.
Rok 2022 to przede wszystkim dość zdystansowane podejście UE do Chin – przynajmniej w warstwie deklaratywnej. Wpłynęła na to głównie ambiwalentna postawa Pekinu względem rosyjskiej agresji na Ukrainę, a także zdecydowane ruchy ChRL względem Litwy.
Nie do przecenienia jest także coraz głośniejsza rywalizacja w dziedzinie wysokich technologii (ze specjalnym miejscem półprzewodników). Także Szczyt UE-Chiny nie przyniósł żadnego przełomu w relacjach pomiędzy aktorami, a został wręcz określony przez Wysokiego Przedstawiciela Josepha Borrela jako „dialog głuchych”. Ubiegły rok wyraźnie podkreślił rozbieżności w globalnych politykach Unii oraz rządu w Pekinie i wskazał na to, że postrzeganie przez Brukselę ChRL jako partnera i systemowego rywala jednocześnie jest jak nigdy dotąd trudne do pogodzenia. Jednocześnie można zauważyć nieco przychylniejsze podejście do Republiki Chińskiej na Tajwanie, co objawiło się między innymi konkretnym wsparciem udzielonym litewskim podmiotom gospodarczym. Niewątpliwie UE zbliżyła się w swoich pozycjach nieco bardziej do stanowisk amerykańskich i trend ten może pozostać w polityce międzynarodowej na dłużej.
Foto: PAP/EPA
DOŁĄCZ DO GRONA NASZYCH DARCZYŃCÓW!
Z otrzymanych funduszy sfinansujemy powstanie kolejnych publikacji.
Możliwość wsparcia to bezpośrednia wpłata na konto Instytutu Nowej Europy:
95 2530 0008 2090 1053 7214 0001 tytułem: „darowizna na cel
Comments are closed.