RIMPAC 2022 – największe na świecie międzynarodowe ćwiczenia morskie na Pacyfiku

Artykuł w skrócie:

RIMPAC miał swój początek za czasów Zimnej Wojny. Chociaż minęły już trzy dekady od upadku Związku Radzieckiego, główny motyw systemu bezpieczeństwa Pacyfiku pozostaje ten sam – zbrojna ochrona przed rosyjską agresją na świat zachodni. Drugim motywem, nazwanym dopiero w XXI w., jest zagrożenie ze strony Chin.
Tegoroczna lista 26 państw, także tych spoza Pierścienia Pacyfiku, wyraźnie pokazuje, jak wielką moc przyciągania mają manewry morskie pod wodzą USA nie tylko ze strony taktycznej, ale afiliacji z Zachodnim światem wartości.
Podobnie do większości międzynarodowych manewrów wojskowych RIMPAC jest nieoficjalną demonstracją siły. Dowództwo Floty Pacyfiku nie wskazało nigdy przeciwko komu jest ona skierowana. Jednak, zgodnie z narracją Koncepcji Strategicznej NATO 2022 to Rosja i Chiny traktowane są jako kluczowe zagrożenia dla bezpieczeństwa i porządku.
Bezpieczeństwo morskie jest kluczowe dla pokoju i dobrobytu. Jest to możliwe właśnie poprzez zabezpieczenie morskich szlaków handlowych oraz ochronę głównych linii komunikacji. To na Pacyfiku krzyżują się największe szlaki handlowe morskie i lotnicze.

Ocean Spokojny jako (wciąż) strefa wpływów Stanów Zjednoczonych

W kwestii obronności i bezpieczeństwa (tak human security, jak i national security) polityka rządu w Waszyngtonie pozostaje niezmienna: to Stany Zjednoczone, szeryf regionu, jako jedyne niezawodne supermocarstwo jest w stanie zapewnić pokój i stabilność swoim obywatelom oraz pozostałym państwom z Pierścienia Pacyfiku (and. Pacific Rim) i mikrowyspom z regionu Oceanii. USA posiadają połączenie logistyczne oraz wsparcie militarne w wielu miejscach na Pacyfiku, gdzie powszechnie znane są Hawaje, mniej Guam, Samoa Amerykańskie, Palau, Wyspy Marshalla, Mariany czy Sfederowane Stany Mikronezji. Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych nie ma sobie równych, na morzu to USA stanowią potęgę, której przeciwnicy – Chiny – nie są w stanie dorównać.

Co istotne, owa rola samozwańczego szeryfa regionu przekłada się na przywództwo – zaproszenie do ścisłej politycznej i wojskowej współpracy innych państw, którym także przyświecają zachodnie wartości demokracji, praw człowieka i rządów prawa, jakże w przeciwwadze do niedemokratycznych państw, reżimów autorytarnych, dla których wartości Zachodu nie tylko nic nie znaczą, ale przede wszystkim używają ich do osiągnięcia celów strategicznych. Mowa tu przede wszystkim o Rosji i Chinach, które umiejętnie wykorzystują normy prawa międzynarodowego do realizowania celów wojskowych (poprzez lawfare), umyślnie celują w ludność i infrastrukturę cywilną oraz strategicznie wyniszczają mniejszości, oraz przeciwników politycznych. Jako że Ocean Spokojny jest największym na świecie basenem morskim, a na jego obrzeżach znajdują się czołowi gracze, ale i przeciwnicy na arenie międzynarodowej, należy przyjrzeć się organizowanej co dwa lata w tymże regionie demonstracji siły USA – manewrom wojskowym pod ich dowództwem.

RIMPAC – skrót od Rim of the Pacific Exercise, a zatem Ćwiczenie[1] Pierścienia Pacyfiku – miał swój początek za czasów Zimnej Wojny. Wówczas to basen Pacyfiku stanowił naturalną granicę między dwoma antagonistycznymi potęgami. Nic więc dziwnego, że głównym celem Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych było ustanowienie sprawnych mechanizmów oraz środków współpracy morskiej na Północnym Pacyfiku. I chociaż minęły już trzy dekady od upadku Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, główny motyw systemu bezpieczeństwa Pacyfiku pozostaje ten sam – zbrojna ochrona przed rosyjską agresją na świat zachodni. Drugim motywem, nazwanym tak dopiero w XXI w., jest zagrożenie ze strony Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL), choć Chiny były zapraszane do RIMPAC dwukrotnie.

Zimnowojenny podział świata, a zatem nie tylko Europy, ale i Pacyfiku, doprowadził w 1971 roku do wzmocnienia interoperacyjności na oceanie pod przywództwem i finansowaniem USA. Należy podkreślić, że nie było żadnego traktatu ustanawiającego RIMPAC, ani żadnego protokołu ustaleń związanego z ćwiczeniem. Co więcej, niezaprzeczalnym pozostaje fakt przekonania państw sojuszniczych do nabywania amerykańskich okrętów, broni i samolotów[2]. Rim of the Pacific Exercise został uruchomiony przez Dowództwo Stanów Zjednoczonych na Pacyfiku (ang. United States Pacific Command). Początkowo zaangażowanych było tylko pięć krajów: Australia, Kanada, Nowa Zelandia, Wielka Brytania i USA, jako państwo założycielskie[3]. Już w tym miejscu warto wspomnieć o znacznym zwiększeniu sił narodowych uczestniczących w manewrach, liczących do 26 państw, podczas RIMPAC 2022. Są to: Australia, Brunei, Chile, Dania, Ekwador, Filipiny, Francja, Holandia, Indie, Indonezja, Izrael, Japonia, Kanada, Kolumbia, Malezja, Meksyk, Niemcy, Nowa Zelandia, Peru, Republika Korei, Singapur, Sri Lanka, Tajlandia, Tonga, Wielka Brytania, Włochy i USA[4]. Lista państw, także spoza Pierścienia Pacyfiku, wyraźnie pokazuje, jak wielką moc przyciągania mają manewry morskie pod wodzą USA. Ale wszak nie o stronę jedynie wojskową tu chodzi, ale przede wszystkim o przynależność do bezpiecznego i stabilnego świata zachodu, właśnie dzięki afiliacji do tej grupy silnych państw pod względem dobrze wyszkolonej i wyposażonej marynarki wojennej.

Demonstracja siły w regionie i na świecie

Rosja nigdy nie została zaproszona jako pełnoprawny członek manewrów, podczas gdy Chiny łamały umowy uczestnictwa za każdym razem, gdy były zapraszane. Niewypowiedziany motyw ćwiczeń jest widoczny: Waszyngton wysyła jasny sygnał, kto jest, a kto nie jest sojusznikiem Stanów Zjednoczonych, a tym samym wspiera chronione przez nie prawnie, politycznie oraz militarnie wartości. Z kolei odpowiedzią Moskwy są ćwiczenia strategiczne Wostok (jak w 2018 roku ze znaczną obecnością chińskich jednostek wojskowych). Rosja przeprowadza ten cykl (jedne z czterech od nazw rejonów wojskowych na swoim terytorium – ZAPAD, WOSTOK, CENTR, KAWKAZ[5], gdzie Wostok dosłownie oznacza wschód, czyli terytoria graniczące z Oceanem Spokojnym właśnie) ćwiczeń od pierwszej połowy lipca do września, nakładając się tym samym na RIMPAC.

Rosyjska Marynarka Wojenna została zaproszona na RIMPAC 2012, ale tylko jako obserwator, nie jako aktywny uczestnik ze swoimi zdolnościami wojskowymi. Następnie, jako że ćwiczenie odbywa się co dwa lata, jej udział w kolejnym ćwiczeniu w 2014 roku został odwołany przez władze w Moskwie z powodu konieczności przerwania współpracy wojskowej. Oficjalnym powodem była oczywiście agresja na części terytorium Ukrainy oraz zaanektowanie Krymu przez Rosję. Po tym wydarzeniu wciąż jednak państwa Zachodu w dokumentach strategicznych odnosiły się do Federacji Rosyjskiej z mianem peer competitor (pl. równego konkurenta), a nie wroga czy zagrożenia.

Podobnie do większości międzynarodowych manewrów wojskowych RIMPAC jest nieoficjalną demonstracją siły. Nigdy jednak, co zrozumiałe z punktu widzenia tak interesów państw, jak i prawa międzynarodowego o konieczności pokojowej koegzystencji między narodami, Dowództwo Floty Pacyfiku nie wskazało, przeciwko komu jest ona skierowana. Mowa tu o istotnej na zasadzie odstraszania (ang. deterrence), tańszej i dłogoterminowej. Ponownie jednak – jak podczas Zimnej Wojny – Federacja Rosyjska jawi się jako hipotetyczny przeciwnik. Również dopiero w tym roku, po zaakceptowaniu Koncepcji Strategicznej NATO 2022 po szczycie Madryckim, Rosja została oficjalnie nazwana przez Organizację „głównym i bezpośrednim zagrożeniem dla bezpieczeństwa Sojuszników oraz dla pokoju i stabilności na obszarze euroatlantyckim”[6], podczas gdy Chiny zostały wskazane i obwinione jako kraj[7], który „wykorzystuje szeroki wachlarz narzędzi politycznych, gospodarczych i wojskowych w celu zwiększenia swojego globalnego zasięgu i siły projektowej[8], pozostając jednocześnie niejasnym w kwestii swojej strategii, intencji i militaryzacji. Złośliwe hybrydowe i cybernetyczne operacje ChRL oraz ich konfrontacyjna retoryka oraz dezinformacja wymierzone są w Sojuszników i ze szkodzą dla bezpieczeństwu Sojuszu”[9].

Technikalia

26 państw z regionów Indo-Pacyfiku i Euro-Atlantyku, 38 okrętów nawodnych, 4 okręty podwodne, 9 narodowych sił lądowych, ponad 30 systemów bezzałogowych, około 170 samolotów i ponad 25 tys. personelu rozpoczęło 29 czerwca 2022 roku wspólne szkolenia na i wokół Wysp Hawajskich oraz Południowej Kalifornii. RIMPAC 2022 potrwa do 4 sierpnia. Każdorazowo wybierane jest logo manewrów wraz ze specjalnym motywem przewodnim. W tym roku zostało nim „RIMPAC Capable Adaptive Partners”, a zatem partnerzy zdolni do adaptacji. Zadaniem sił zgromadzonych na tegorocznym RIMPAC jest, korzystając z szerokiego zakresu zdolności oraz elastyczności sił morskich, promocja wolnego i otwartego regionu Indo-Pacyfiku. Co ciekawe, łączy się to spójnie z przyjętym blisko miesiąc temu Konceptem Strategicznym NATO, gdzie także znajduje się odwołanie do konieczności strzeżenia przez Sojusz Północnoatlantycki swobody nawigacji. Art. 23. stanowi, iż bezpieczeństwo morskie jest kluczowe dla pokoju i dobrobytu. Jest to możliwe właśnie poprzez zabezpieczenie morskich szlaków handlowych oraz ochronę głównych linii komunikacji. To na Pacyfiku krzyżują się największe szlaki handlowe – tak morskie, jak i lotnicze.

Dowódca RIMPAC, Admirał Floty Michael Boyle, tłumacząc wybór tegorocznego motywu, przywitał uczestników, gości i obserwatorów ćwiczeń 29 czerwca tymi słowami: „Łącząc się jako Partnerzy Zdolni do Adaptacji i na taką skalę, składamy oświadczenie o naszym zobowiązaniu do wspólnej pracy, aby wspierać i utrzymywać te relacji, które mają krytyczne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa szlaków morskich oraz ochrony połączonych ze sobą oceanów. W ten sposób znajdujemy również obszary, w których nasze cele narodowe zachodzą na siebie, gdzie możemy trenować procedury, które aktywują naszą wymienność (ang. interchangability) – splot woli narodowej z interoperacyjnością”[10].

To właśnie świadomość różnic politycznych i prawnych jest niezwykle ważna przy angażowaniu tylu państw z wielu porządków prawnych, o różnym stopniu rozwoju technologicznego, łożeniu na uzbrojenie oraz szkoleniu personelu, tak wojskowego, jak i cywilnych ekspertów i doradców. RIMPAC, to nie tylko manewry wojskowe na morzu, ale także idealne miejsce do wymiany doświadczeń, tych związanych z podejmowaniem decyzji w siłach zbrojnych, ministerstwach obrony czy spraw wewnętrznych podejmujących kwestię obrony cywilnej i reagowania na kryzysy, ale również nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktów biznesowych firm zajmujących się sprzedażą i pracami nad najnowszymi rodzajami uzbrojenia, a także analitykami badającymi zagrożenia cyber czy hybrid. Ostatnią kwestią, o której nieczęsto się mówi, to ogromne korzyści dla stanu Hawaje – z napływu żołnierzy, ich rodzin, współpracowników, doradców, zaproszonych gości ze świata sił zbrojnych, ministerstw (także rozwoju, technologii, cybernetyki, itd.), polityków, biznesmenów, lobbystów czy wreszcie sympatyków marynarki wojennej, którzy obserwują zacumowane w portach okręty. Daje to okazję nie tylko do uzyskania intratnych zysków dla hawajskich przedsiębiorców[11], ale również stwarza okazję do zaznajomienia się z kulturą tego stanu, co zapewnia powrót tych i kolejnych osób także w celach turystycznych bądź biznesowych.

[1] Proszę zwrócić uwagę na oficjalnie stosowaną od początku trwania manewrów liczbę pojedynczą – „ćwiczenia”.

[2] R. Hunt and R. Girrier, RIMPAC builds partnerships that last, in: S. Tangredi (red.), The U.S. Naval Institute on International Naval Cooperation, Naval Institute Press, Annapolis 2015, s.89.

[3] Pacific War Games w: „Micronesia Support Committee Bulletin”, University of California 1977, s.vi.

[4] RIMPAC, Participating Countries: http://www.cpf.navy.mil/rimpac/participants.

[5] NATO Review, WOSTOK 2018: dziesięć lat rosyjskich ćwiczeń strategicznych i doskonalenia sztuki wojennej: https://www.nato.int/docu/review/pl/articles/2018/12/20/wostok-2018-dziesiec-lat-rosyjskich-cwiczen-strategicznych-i-doskonalenia-sztuki-wojennej/index.html#:~:text=Rosja.

[6] Art. 8, NATO 2022 Strategic Concept.

[7] Japan Times, U.S.-led Pacific naval drill launched amid rising China tensions:https://www.japantimes.co.jp/news/2022/07/03/asia-pacific/rimpac-us-china-japan-exercise.

[8] Autorka mówiła o powolnej kolonizacji Chin na Pacyfiku w podcaście dla „Podróż bez paszport”: Zachód się budzi, bo Chińczycy majstrują przy Pacyfiku: https://www.youtube.com/watch?v=COoVKo-V568&t=1053s.

[9] Art. 13., NATO 2022 Strategic Concept.

[10] Naval News, RIMPAC 2022 Officially Kicks Off: https://www.navalnews.com/naval-news/2022/06/rimpac-2022-officially-kicks-off/.

[11] Pacific Business News, RIMPAC means millions to Hawaii: https://www.bizjournals.com/pacific/stories/2000/06/05/story1.html.